Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

XX.1.1. Селекциянинг предмети, мазмуни ва вазифалари
Селекция 
маданий ўсимликларнинг янги навларини, уй ҳайвонлари-
нинг янги зотларини ва фойдали микроорганизмларнинг янги 
штаммларини яратиш ва яхшилашнинг генетик, умумбиологик асослари ва 
методларини ўрганувчи амалий фан. 
Селекция атамаси лотинча “Selektio”- сўзидан олинган бўлиб, танлаш 
деган маънони билдиради. Бу фан ўз фаолиятида органик олам эволюция-

---

488 
сини таъмин этувчи омиллар - ўзгарувчанлик, ирсият, ҳамда табиий танла-
ниш ва сунъий танлаш қонуниятларига асосланади. Шунинг учун ҳам 
генетика ва дарвинизм фанлари селекциянинг назарий асосини ташкил 
этади.
Селекция ирсият ва ўзгарувчанликнинг генетика фани кашф этган 
қонуниятларига асосланиб, янги нав, зот ва штаммлар яратишнинг назарий 
асосларини ҳамда самарадор методларини яратади. Бундан ташқари, селек-
ция эволюцион таълимотга таяниб маданий ўсимликлар ва уй ҳайвон-
ларининг инсон фаолияти билан (яъни сунъий танлаш) бошқариладиган 
эволюциясининг қонуниятларини очади. Янги яратилган сермаҳсул нав, 
зот ва штаммларни амалиётга татбиқ этади. Бинобарин, селекция 
ўсимликшунослик, чорвачилик ва амалий микробиологиянинг самара-
дорлигини оширади. 
Умуман олганда селекциянинг мақсадлари агротехника ва зоотех-
никаларнинг, ўсимликшунослик ва чорвачиликларнинг индустриялаш-
тирилиш даражаси билан белгиланади. Масалан, чучук сув танқислиги 
шароитида денгиз суви билан суғорилганда арпанинг қониқарли ҳосил 
берувчи навлари ёки товуқ фабрикаларидаги паррандаларнинг кўп тўплан-
ганлиги шароитида ҳам маҳсулдорлигини камайтирмайдиган товуқ 
зотлари яратилган. Тритикаленинг яратилган янги синтетик навини юқори 
рН ва алюминий моддаси концентрацияси юқори бўлган ер майдонларида 
ўстириш мумкин. Бизнинг мамлакатимиз учун экологик ноқулайлик, 
қурғоқчилик ва пахтачиликнинг энг шимолий зонаси бўлган шароитлари-
мизда ғўзанинг юқори маҳсулдор навларини яратиш муҳим вазифалардан 
биридир. Қишлоқ хўжалиги ўсимликларининг касалликлари ва зарарку-
нандалари билан биологик кураш мақсадларида ишлатиладиган фойдали 
ҳашарот ва микроорганизмлар селекциясининг аҳамияти кун сайин ошиб 
бормоқда. 
Селекция ўз ишида маҳсулотни сотиш бозори эҳтиёжларини ҳам 
инобатга олиши лозим. Масалан, буғдойнинг мексика навларининг 
Ҳиндистон ва Покистонга кенг татбиқ этилишининг асосий сабаби, улар 
дон рангларининг оқ рангга ўзгартирилганлигидир, чунки маҳаллий аҳоли 
оби нонни оқ буғдойдан ёпишга одатланганлигидир. Сифати юқори бўлган 
нонни ёпиш учун юмшоқ буғдойнинг