Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

68-расм.
Тамаки мозаика вирусида (ТМВ) РНКнинг ирсий ахборот роли.
А – ТМВ структурасининг схемаси: спиралсимон РНК + уни ўраб турган оқсил 
қобиғи (контрол). Б – ТМВ нинг РНК си ажратиб олинган оқсил қобиғи. В –ТМВ 
нинг оқсил қобиғидан ажратиб олинган соф РНК молекуласи. Г – ТМВ нинг соф 
РНК молекуласи яна қайта унинг оқсил билан ўраб бирлаштирилган шакли.

---

290 
сил қобиғи билан яна қайта ўраб бириктирилса экспериментал олинган 
ушбу вирус формаси контрол вариантдаги ТМВ каби инфекция 
хусусиятини айнан сақлаб қолади (68-расм, Г). Келтирилган далиллар 
ТМВ вирусида ирсий модда вазифасини РНК молекулалари бажаришлиги 
ва бу РНК ушбу вирус штаммига хос оқсилнигина синтез қилишини 
таъмин этишлиги кўрсатилди. 
Ҳайвонлар ва одам ҳужайраларида паразитлик қилувчи вирус 
штаммлари орасида ҳам ДНК эмас, балки РНКга эга бўлганлари 
аниқланган. Шулар жумласига полиомиелит, энцефалит каби касаллик-
ларни пайдо қилувчи вируслар киради. Молекуляр генетика соҳасидаги 
тадқиқотлар қулай объект бўлмиш микроорганизмлар ва вирусларни 
тадқиқ қилиш натижасида ирсий ахборотнинг моддий асоси функциясини 
ДНК молекуласи ва фақат баъзи вируслардагина РНК молекуласи 
бажаришлигини исботловчи қатор далиллар тўпланди. Уларнинг асосий-
лари қуйидагилардан иборат: 
1) Бактерияларга Т2 бактериофаги ҳужум қилганда уларнинг 
ҳужайралари ичига фақат фагнинг ДНКси киради, оқсил қисмлари эса 
ташқарида қолади. Бактерия ҳужайрасида фаг ДНКси ўзининг кодига 
монанд оқсилни синтез қилиб, у билан бирикиб яна ўша хусусиятга эга 
бўлган бактериофаг ҳолатига келиш йўли билан кўпайишлиги аниқланди. 
2) Бактерияларда трансформация ҳодисасининг кашф этилиши 
бактерия ҳужайраларига киритилган бегона ДНК унинг айрим ирсий 
белгиларини ўзгартириши мумкин эканлиги исботланди. 
3) Бактерияларда трансдукция ҳодисасининг кашф этилиши бак-
териофаглар ёрдамида бактерия штаммларидан бири (донор)нинг ДНКси-
нинг айрим қисми – генларни иккинчи(реципиент)сига ўтказиш-