Davlat tilida ish yuritish


qilmoqchi  bo‘lsang,  avval uning tabiatini, ruhiy holatini  yaxshi



Download 1,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/135
Sana01.01.2022
Hajmi1,94 Mb.
#294372
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   135
Bog'liq
nutq madaniyati va davlat tilida ish yuritish

 
qilmoqchi  bo‘lsang, 
avval uning tabiatini, ruhiy holatini  yaxshi
 
bilib olib, so‘ng nasihat qil. Agar u 
nodon bo‘lsa, qilgan nasihating bekor ketadi. 
Kishilarga  aytadigan  so‘zingni  yumshoqlik,  muloyimllk  bilan  ayt, 
odamlar  so‘zlagan  so‘zingdan  sening  kim  ekaningni,  martabang
 
va  darajangni 
bilib  olishadi.  Chunki  kishining  kim  ekani,  darajasi  so‘zidan  bilinadi,  har 
kishining  fe

l-atvori  so‘z  ostida  pinhondir.  Bir  xil  fikrni  ikki  xil  ibora  bilan 
ifodalash mumkin. Birini aytganda dil xira tortsa, ikkinchisida esa ko‘ngil taskin 
topadi. So‘zga epchil, notiq, suxango‘y odam so‘zini qaysi ibora bilan aytishni 
biladi. 
Kishilik  jamiyatida  so‘zning  o‘rni,
 
so‘zlash  va  qanday  so‘zlash  juda  ham 
muhim ahamiyat kasb etadi. Ota  – bobolar ana shuning  uchun ham o‘zlarining 
ko‘plab  maqollari  orqali  avlodlarga  so‘zlash  odobi  yuzasidan  qimmatli 
maslahatlar,  nasihatlar  aytib  qoldirishgan:  «Taom  lazzati–o‘zida,  odam  lazzati–
so‘zida»,  «Yuzing  chiroyli  bo‘lguncha,  so‘zing  chiroyli  bo‘lsin»,  «Kuch 
egmaganni  so‘z  egar»,  «Yaxshi  gap  ham,  yomon  gap  ham  bir  og’izdan 
chiqadi».  Modomiki  shunday  ekan,  yomon
 
gapni–gapirgandan  ko‘ra,  sukut 
saqlagan ma’qul. Chunki, yaxshi gapni gapirgan ma’quldir. 
Xalqimizda  «Dildagi  so‘z  tilga  chiqadi»,  degan  ibora  ham  bejiz 
aytilmagan. Ayniqsa. shifokorlarga, tarbiyachilarga, ota – onalarga bu xislatlar  – 
suv  bilan  havodek  zarur.  Chunki  shifokorning  bemorga  yoqimli  muomalasi 
buyurgan  dorisi  bilan  birgalashib  ijobiy  ta’sir  qiladi.  Tarbiyachilar  bilan  ota  – 
onalar  yoshlarni  har  tomonlama  kamol  toptirishi,  milliy  urf-odatlarimizni 
qadrlaydigan  va  uni
 
davom  ettiradigan  insonlarni  yetishtirish  mas’uliyati 
borligini unutmasliklari kerak. 
Odamning  so‘zi  o‘ziga  ham  do‘st,  ham  dushmandir.  Hikoya  qilishlaricha, 
qadim  zamonda  bir  yurt  podshosi  tush  ko‘radi.  Tushida  o‘ttiz  ikkita  tishidan 
o‘ttiz  bittasi  sug’urillb,  bittasi  qo‘lgan  ekan.  Shoh  bu  holdan  hayron  bo‘lib, 
tongda ta’birchini huzuriga chaqirtirib, ko‘rgan tushuni
 
bayon qilib beribdi. 
Ta’birchi  shunday  javob
 
beribdi:  «Shohim,  hamma  bola  –    chaqangiz, 
qarindoshlaringiz o‘lib, bitta o‘zingiz qo‘lar ekansiz».  
Shoh
 
bu gapdan g’azablanib ta’birchini zindonga tashlashni buyuribdi. 
Boshqa  ta’birchini  huzuriga  keltirib,  hech  narsa  bo‘lmagandek, 
ko‘rgan  tushining  ta

birini  so‘raganda:  «Shohim, hamma hesh – aqrabolaringiz 
ichida eng umri boqiysi, uzoq yashaydigani siz ekansiz», deb ta’bir qilibdi. Shoh 
bunday  yoqimli  gaplardan  xursand  bo‘lib,  uning  sha’niga  ziyofat  berib,  uni 
sovg’a –salomlar bilan saroydan kuzatgan ekan. 
Bir donishmanddan so‘radilar: 
— Eng aqlli odam kim? 
Donishmand aytdi: 
—Ko‘p narsani bilib, kam so‘zlagan, o‘z bilimiga mag’rur bo‘lib, bilimdonlik 
qilmagan odam eng aqlli hisoblanadi. 
—Odamlar  o‘z  tabiatlari  va  qilgan  ishlariga  ko‘ra  bir  necha  toifaga 


 
23 
bo‘linadilar? 
Donishmand javob berdi: 
—  Bu  jihaldan  odamlar  to‘rt  toifaga  bo‘linadilar.  Birinchi  toifadagilar  bir 
ishni  qilishga  so‘z  beradilar  va  so‘zlarining  ustidan  chiqadilar.  Bunday 
odamlar subutli, va’dasiga vafodor, yaxshi odamlardir. 
Ikkinchi  toifadagilar  so‘z  bermaydilar,  lekin  indamasdan  yurib  ishlarini 
ko‘ngildagidek do‘ndiradilar. Bular kamsuqum, kamtar kishilardir. 
Uchinchi toifadagilar og’izni ko‘pirtirib so‘zlaydilar, va’da beradilar, ammo 
amalda  hech  bir  ish  ko‘rsatmaydilar.  Bundaylar  subutsiz,  yolg’onchi, 
ikkiyuzlama, va’daboz kimsalardir. 
To‘rtinchi  toifadagilar  so‘z  bam  bermaydiiar  va  hech  bir  ish  ham 
qilmaydilar.  Bular  ishyoqmas,  hamma  narsaga  befarq  qarovchi,  tekinxo‘r, 
dangasalardir. 
Boshqa bir rivoyatda nutq odobi haqida shunday deyiladi: 
Bir  donishmanddan:  –Qaysi  xislat  odamni  past  darajadan  yuqori 
martabaga ko‘taradi? — deb so‘radilar.  
 
U javob berdi: –Aql va tamiz. 
 
Yana savol berishdi;–Odam nima bilan odam bo‘la oladi? 
 
Donishmand  aytdi:–Odamgarchilik  bilan.  Agar  odamda  shu  xislat 
bo‘lmasa, uning hayvondan farqi qolmaydi.  
 
Savol: –Adab, tarbiya odamga qanday foyda keltiradi? 
 
Donishmand aytdi: 
 
—Adabli,  tarbiyali  odam  boshqalarga  muhtoj  bo‘lmaydi,  balki    unga  
muhtoj   bo‘ladilar.  Adabli,  tarbiyali  odam    hech kimdan  koyish  eshitmaydi, 
hamma uni do‘st tutadi.  
 
Savol:–Eng achchiq narsa nima? 
 
Donishmand aytdi: 
 
–Pastkash 
odamlarga 
muhtojlik, 
ulardan 
bema’ni 
so‘zlar 
eshitish.  
 
Savol: Qaysi narsalar odamga alam va pushaymonlik keltiradi?  
 
Donishmand aytdi: 
–G’azab, takabburlik va nojo‘ya harakat.  
–Qanday odamlarni aqlli va qanday odamlarni ziyrak, deb aytanmiz? 
Donishmand dedi: 
 
— 
Bir  ishga  kirishmasdan  avval  uning  oqibatini  yaxshi  o‘ylab, 
so‘ng u ishga kirishgan odamni aqlli, keyin keladigan voqeani ilgariroq sezib, 
uning chora va tadbiriga kirishgan odamni ziyrak, deb aytamiz. 
 
- Qaysi narsalar inson uchun ayb sanaladi?  
 
Donshmand aytdi: 
 
- Baxillik, 
yolg’onchilik, 
chaqimchilik, 
do‘stlarining 
ozgina 
kamchillklarini  ko‘rish  bilan  ulardan  yuz  o‘girish,  o‘z  aybini  ko‘rmay, 
boshqalarning ayblarini oshkor qilish. 
Arastudan so‘radilar: 

 
Odam bilan qanday muomala qilishimiz kerak?  
 
Arastu shunday maslahat berdi: 


 
24 
—Odamlarning  o‘zingizga  qanday  muomalada  bo‘lishini  istasangiz,  ularga 
shunday muomala qilingiz. 
 
Xullas,  nutq  odobi  kishining  ziynati,  odamni  odamligi  bildiruvchi  eng 
oily  qadriyat.  Shuning  uchun  so‘zlashganda  odob  doirasidan  chiqmasdan 
so‘zlashishni yoddan chiqarmasligimiz kerak.  

Download 1,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish