M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


-§. Quyosh va Oy tutilishlari



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet54/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

11-§. Quyosh va Oy tutilishlari
 
Quyoshning  tutilishi  Quyoshning  Oy  bilan  to‘silish  hodisasi  bo‘lib,  bu 
hodisa  Quyoshning  tugunlardan  (ekliptika  va  Oy  orbitalarining  osmon  sferasiga 
proeksiyalarining  kesishgan  nuqtalaridan)  16º,5  dan  kichik  masofada  bo‘lganda 
yangi oy fazasida kuzatiladi. 
Oy  tutilishi    esa  Oyning  Yer  soyasiga  kirish  hodisasi  bo‘lib,  bu  hodisa 
Quyosh markazi tugunlardan 10º,6 dan kichik yoy masofada bo‘lganda to‘lin oy 
fazasida kuzatiladi. 
Oy  va  Quyosh  tutilishlari  qaryib  yarim  yillik  davr  bilan  qaytariladi. 
Aniqrog‘i  vaqt  o‘tishi  bilan  tugunlar  siljishi  tufayli  bu  davr  bir  necha  kunga 
kamayadi. 
Quyosh  tutilishi  bir  yilda  eng  kamida  2  marta,  ko‘pi  bilan  5  martagacha 
kuzatilishi mumkin. Oy tutilishlari soni esa bir yilda eng ko‘pi bilan 3 martagacha 
kamida bir marta ham kuzatilmasligi mumkin. 
Quyoshning  to‘la  tutilishi  konus  shaklidagi  Oy  soyasining  yer  sirti  bilan 
kesilgan bo‘lagidangina  kuzatilib, bu soya  doirasining  o‘rtacha  diametri  250  km 
ga  teng  bo‘ladi.  Oy  yarim  soyasi  tushgan  yer  sirtida  esa  (
𝑑 ≈ 3500 𝑘𝑚) 
Quyoshning  qisman  tutilishi  kuzatiladi.  Agar  Quyosh  tutilishi  kuztilayotgan 
paytda  Oy  apogeyda  bo‘lsa,  u  holda  Oyning  ko‘rinma  diametri  Quyoshnikidan 
kichik bo‘lgani tufayli Quyoshning xalqasimon tutilishi kuzatiladi. 
Quyosh 18 yil-u 11 kun (yoki 18 yil-u 10 kun, agar bu davrda 5 marta kabisa 
yil  kuzatilgan  bo‘lsa)  ichida  19  marta  Oy  orbitasining  tugunlaridan  o‘tadi.  19 
ajdaho  yilini  o‘z  ichiga  olgan  bu  davr  rosa  223  ta  sinodik  oydan  (davri  29,53 
sutkalik oydan) tashkil topadi. Shuning uchun ham har 18 yil-u 11 sutkadan so‘ng 
Quyosh,  Oy  va  Yerning  fazoda  O‘zaro  joylashuvlari  qayta  takrorlanadi. 
Binobarin, tutilishlar xarakteri ham shu davr bilan takrorlanadi. Lekin navbatdagi 
tutilish  Yer  sharining  boshqa  nuqtalariga  to‘g‘ri  keladi.  Ma’lum  bir  tutilish 
qaytarilishining  bu  davri  saros  deb  yuritiladi.  Har  bir  saros  davomida  70  ta 
tutilish kuzatilib, shundan 41 tasi Quyosh, 29 tasi esa Oy tutilishiga tegishlidir. 
Quyosh tutilishi har doim uning g‘arb tomonidan, Oy tutilishi esa aksincha, 
Oyning sharq tomonidan boshlanadi. 
 
 


46 
 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish