M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

1.  Refraksiya  kattaligi  har  ikkala  gorizontal  koordinatalarga  (A  va  h)  ham 
ta’sir qiladimi? 
2.  Kuzatuvchi  Yerning  qaysi  nuqtasida  bo‘lganda  refraksiya  kattaligi  faqat 
yoritgichning og‘ishigagina ta’sir qilib, uning to‘g‘ri chiqishiga ta’sir qilmaydi? 
3.  Qanday  shartlar  bajarilganda  (kuzatuvchining  Yerdagi  va  yoritgichning 
osmondagi  o‘rinlariga  nisbatan)  refraksiya  kattaligi  faqat  yoritgichning  to‘g‘ri 
chiqishiga ta’sir qiladi? 
4.  Geografik  kenglamasi  45º  bo‘lgan  joyda  og‘ishi  +15º  bo‘lgan  yulduz 
yuqori kulminatsiyada bo‘lganda yoritgich o‘zining haqiqiy o‘rniga nisbatan zenit 
tomonga qancha burchak masofagacha siljib ko‘rinadi? 
5.  Toshkentda  (φ=41º20′)  Quyosh  markazining  tush  paytidagi  balandligi  60º 
bo‘lsa, refraksiya jadvalidan foydalanib, Quyoshning og‘ishini toping. Bu hodisa 
yilning qaysi oylariga to‘g‘ri keladi? 
6.  Og‘ishi 30º bo‘lgan yulduz yuqori kulminatsiyadan 3 soat keying vaziyatda 
o‘zining  haqiqiy  o‘rnidan  qancha  balandda  ko‘rinadi?  Kuzatish  joyining 
geografik kenglamasi 60º. 
7.  Yarim  kechada  Quyosh  diski  ostki  qismining  Rossiya  muzyoraridan 
o‘lchangan  balandligi  14º11′5″  ga  teng  chiqdi.  Shu  kuni  Quyosh  markazining 
og‘ishi  +21º19′34″,  uning  ko‘rinma  radiusi  esa  15º47′  ni  tashkil  qilgan. 
Refraksiyani  hisobga  olgan  holda  shunday  kuzatish  olib  borilgan  kema  turgan 
joyning geografik kenglamasini aniqlang. 

---

30 
 
8.  Tengkunlik  kunlari  refraksiya  tufayli  ekvatorda  Quyoshning  qancha  vaqt 
oldin  chiqishini  va  kech  botishini,  natijada  kunduzining  uzunligi  qanchaga 
ortishini aniqlang. 
9.  Quyoshning  ko‘rinma  diametri  32′.  Normal  sharoitda  (t=0ºC  va  P=760 
mm.  sim.  ust.)  Quyosh  botayotganda  refraksiya  hodisasi  uning  vertikal  diametri 
gorizontal diametridan qanchaga qisqarishini aniqlang.