O V A N E S T U M A N Y A N
(1869-1923)
S
Ovanes Tumanyan 1869-yilda Lore tumaniga
qarashli Dsex qishlogMda tavallud topadi. Qishloq
maktabida o‘qigach, ruhoniy otasi durustroq bilim
olishi uchun Tibilisi shahridagi arman dindorlari
Dchgan seminariyaga yuboradi. Bu seminariyada,
asosan, diniy kitoblar mutolaa qilinsa-da, o‘quv-
chilar dunyoviy bilim laridan ham xabar topadi.
Ovanes rus adabiyoti namunalari bilan tanisha
boshlaydi. Tibilisidagi adabiy muhit bilan
seminariya talabalari yaqindan aloqa bogMagan
edi.
Ovanes Tumanyan o ‘zining «Anush», «Eski
kurash» dostonlarida arman xalqining milliy qadriyatlarini, o ‘ziga xos
xarakterini, urf-odatlarini kuylaydi.
Ovanes otasi yoMidan, ruhoniy boMish orzusidan voz kechib, o ‘zi
tanlagan yoMdan boradi. Diniy ilmdan dunyoviy ilmni afzal biladi. Dast
www.ziyouz.com kutubxonasi
labki faoliyatini turli xabarlar, she’rlar yozishdan boshlaydi. «Bolg‘a»,
«Buloq» jurnallarida tez-tez maqolalari, she'rlari, to‘rtliklari bosilib,
ko‘zga tashlanadi. Arman mumtoz adabiyoti an ’analari asosida
yozilgan masal va ertaklari shoir nomini tanitadi. «Mushuk va it»
(1886), «Маго» (1887), «Quyosh va Oy» (1890) kabi masal va ertaklari
arman maktablari darsliklaridan o‘rin olgan.
«Lorilik Sako» (1889) dostoni tarixiy jarayonlariga bag‘ishlangan
boMib, shoir xalq og ‘zaki ijodi an’analaridan m ahorat bilan foyda
langan.
Ovanes Tumanyan rus va jahon adabiyoti nam unalarini berilib
o ‘qir, A. S. Pushkin, D. Bayron, V. Shekspir asarlarining tarjim asi
ustida ishlar, tezroq arman o ‘quvchisini rus va jahon adabiyotidan
xabardor qilishga shoshilardi.
Adibning ko‘pgina asarlarida rus va jahon adabiyoti ta’siri sezilib
turibdi. Xususan «Artabazd», «Shoh Avanes» tarixiy dramalari o ‘zining
yangicha talqini, yangicha ruhi bilan arman adabiyotida alohida o‘rin
tutadi. Asarning ifoda jarayoni, voqealar bayoni ham yangicha. «Tim-
koberd qal’asining zabt etilishi», «Parvona», «Anush» dostonlari shoir
ijodining yuksak cho‘qqisidir.
Shoir «Ona yurt g ‘ami» (1915) she’rida chorizm zulmi ostida o ‘z di-
yorining xarob bo‘lganini, shahar va qishloqlam ing vayronaga aylan-
ganini nadomat va anduh bilan aytadi.
K o ‘rib turibm an: d u sh m a n s e n i p o y m o l etm oqda,
G u lla r so ‘lib, k o ‘rkin g g a b ir-b ir p u tu r y e tm o q d a .
Q ish lo g ‘u sh a h a rla rd a y i g 4 -sig
7
va nola,
Q o *shig ‘u k u y la rin g ham т а 'yus, h a sra tg a to 4a.
Z o lim la rn in g d o ‘q idan k a r h a m b o 'Igudek quloq,
Zulm za n jiri tu fa yli y o s h to ‘la k o ‘zla r buloq.
B a g ‘ri qon о Чкат>
Jo n a jo n о Чкат!
Shoir boshqa bir «Arman qayg‘usi» (1903) she’rida, o ‘z dardini
xalqning g ‘am-qayg‘usi bilan bogMaydi, o ‘zini xalq bilan bir jon, bir
tan his qiladi. Shoir arman qayg‘usini, mustaqillik orzusini kuylaydi. U
voqelikni to‘fonli, tubsiz va qirg‘oqsiz bir dengizga qiyos qiladi.
A rm anning q a y g ‘usi tu b siz v a cheksiz,
X u d d i d e n g iz k a b i bepoyon.
Loyqa to 4qinlanib turgan s h u d e n g iz,
Q a 'rid a m en h a sra td a ha m o n .
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ovanes Tumanyan orzu qilgan yorug4 kunlar keldi. Arman xalqi o‘z
erki va ozodligiga erishdi. Shoirning she’rlari ko‘pgina tillarga tarjima
qilingan.
Do'stlaringiz bilan baham: |