Fayzulla boynazarov

NIZOMIY GANJAVIY
(Abum uham m ad Ilyos ibn  Yusuf)
(1141-1209)
Nizomiyni jahonga  mashhur  qilgan  «Haft  pay- 
kar»  («Etti  go‘zal»),  ya’ni  ettita  dostondan  iborat 
shoh  asaridir.  Ganjada ijod qilgan  ulug‘  Ozarboyjon 
shoirini  Sharqda  ko‘plab  shoirlar o‘z  ustozi  deb  bi- 
lib, uning ijodidan bahramand bo‘lib kelganlar.
Nizomiy  Sharq  mumtoz  adabiyotida  «Xamsa» 
yaratish  an’anasini  boshlab  beradi.  Nizomiydan 
so‘ng  Sharq  adabiyotida  qirqdan  ziyod  «Xamsa» 
yaratilgani  ma’lumdir.
«Mahzan  ul-asror»  («Sirlar  xazinasi»),  «Xisrav 
va Majnun», «Haft paykar» («Etti sayyora»),  «Iskan-
va Shirin»,  «Layli
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

damoma» dostonlari  Sharq  falsafasining yorqin  namunasidir.  Shoir  ijodi 
bilan o'z nomini  mangu qoldirdi.
Darband  xoni  Nizomiyga Ofan  nomli  bir cho'ri  qizni  tortiq  qiladi. 
Ofandan  Muhammad  ismli  o'g'il  ko'radi.  1180-yiIda  umr  vuldoshi 
o'tgandan  so'ng,  yana  ikki  marta  uylanadi.  Ikkalasi  ham  1188.  1200- 
yillarda vafot etadi. Shundan so'ng Nizomiy hayotini  ijodga bag'ishladi.
Nizomiy saroyda yashamasa ham shirvoniy shahzodalarning topshiri- 
g'iga binoan  ijod qilardi. Xususan, «Xamsa» ham podshohlik buyrugMga 
binoan yoziladi.  Shoir Xisrav,  Bahrom,  Iskandar obrazlari  orqali  adolatli 
shoh  obrazini yaratadi.  Shahzodalami  adolatga chaqiradi.
SHOTA RUSTAVELI
(1146-1196)
Gruzin  xalqi  Shota  Rustavelini juda  ulug'laydi. 
Shoir «Yo'lbars terisini yopingan pahlavon» asari  bi­
lan  mashhurdir.  Asar  gruzin  malikasi  Tamaraga 
bag'ishlangandir.
U  gruzin  adabiyotining  asoschisi  degan  ulug' 
nomga muyassar bo'ldi. Gruzin adabiyoti va madani- 
yatining qadimiyligini  ham  «Yo'Ibars terisini  yopin­
gan pahlavon» asari bilan bog'Iaydilar.
Asarda xalq  qahramonligi,  do'stlik va muhabbat 
ulug'lanadi.  Bosqinchilarga qarshi  kurash  va vatan- 
parvarlik g'oyasi ham ilgari suriladi. Tariel, Avtandil, 
Faridun  kabi  mard  va jasur obrazlar madh  etiladi.  Shoir gruzin  ayolini 
luda ulug'laydi.
Rustaveli  sevgiga sadoqat,  mardlik,  botirlikni  ulug'laydi.  Muhabbat 
shunday tuyg'uki, shoir nazdida, u  insonni go'zallikka yetaklaydi.
Muhabbatda vafodor bo 7, pastkashlikka begona,
Ayriliqqa chidab turgin,  sabr qilgin mardona.
Sen yagona m a’shuqangga muxlis bo 4gin barqaror,
Fahshu zino, nafsoniyat nazarimda ko (p  murdor
Ayni  chog'da  ushbu  misralar didaktik,  ya’ni  pand-nasihat ruhi  bilan 
sug'orilgandir.  O'rta asrlar adabiyotiga xos  bo'lgan bunday didaktik  ruh 
asarning  ifodaviyligi,  o'qishligini  ta’minlaydi. Asarning tuzilishi,  she’r 
o'lchovlari  Sharq  adabiyotidan  ko'ra  Yevropa  adabiyotini  ko'proq 
eslatadi.
Bu ayrim G'arb so'z san’atkorlari  ijodi  Shota Rustaveli  ijodiga xayrli 
ta’sir  ko'rsatganidan  dalolat  beradi.  Bunday  ruh  asar syujetidan  ham 
>ezilib turibdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---