NIZOMIY GANJAVIY
(Abum uham m ad Ilyos ibn Yusuf)
(1141-1209)
Nizomiyni jahonga mashhur qilgan «Haft pay-
kar» («Etti go‘zal»), ya’ni ettita dostondan iborat
shoh asaridir. Ganjada ijod qilgan ulug‘ Ozarboyjon
shoirini Sharqda ko‘plab shoirlar o‘z ustozi deb bi-
lib, uning ijodidan bahramand bo‘lib kelganlar.
Nizomiy Sharq mumtoz adabiyotida «Xamsa»
yaratish an’anasini boshlab beradi. Nizomiydan
so‘ng Sharq adabiyotida qirqdan ziyod «Xamsa»
yaratilgani ma’lumdir.
«Mahzan ul-asror» («Sirlar xazinasi»), «Xisrav
va Majnun», «Haft paykar» («Etti sayyora»), «Iskan-
va Shirin», «Layli
www.ziyouz.com kutubxonasi
damoma» dostonlari Sharq falsafasining yorqin namunasidir. Shoir ijodi
bilan o'z nomini mangu qoldirdi.
Darband xoni Nizomiyga Ofan nomli bir cho'ri qizni tortiq qiladi.
Ofandan Muhammad ismli o'g'il ko'radi. 1180-yiIda umr vuldoshi
o'tgandan so'ng, yana ikki marta uylanadi. Ikkalasi ham 1188. 1200-
yillarda vafot etadi. Shundan so'ng Nizomiy hayotini ijodga bag'ishladi.
Nizomiy saroyda yashamasa ham shirvoniy shahzodalarning topshiri-
g'iga binoan ijod qilardi. Xususan, «Xamsa» ham podshohlik buyrugMga
binoan yoziladi. Shoir Xisrav, Bahrom, Iskandar obrazlari orqali adolatli
shoh obrazini yaratadi. Shahzodalami adolatga chaqiradi.
SHOTA RUSTAVELI
(1146-1196)
Gruzin xalqi Shota Rustavelini juda ulug'laydi.
Shoir «Yo'lbars terisini yopingan pahlavon» asari bi
lan mashhurdir. Asar gruzin malikasi Tamaraga
bag'ishlangandir.
U gruzin adabiyotining asoschisi degan ulug'
nomga muyassar bo'ldi. Gruzin adabiyoti va madani-
yatining qadimiyligini ham «Yo'Ibars terisini yopin
gan pahlavon» asari bilan bog'Iaydilar.
Asarda xalq qahramonligi, do'stlik va muhabbat
ulug'lanadi. Bosqinchilarga qarshi kurash va vatan-
parvarlik g'oyasi ham ilgari suriladi. Tariel, Avtandil,
Faridun kabi mard va jasur obrazlar madh etiladi. Shoir gruzin ayolini
luda ulug'laydi.
Rustaveli sevgiga sadoqat, mardlik, botirlikni ulug'laydi. Muhabbat
shunday tuyg'uki, shoir nazdida, u insonni go'zallikka yetaklaydi.
Muhabbatda vafodor bo 7, pastkashlikka begona,
Ayriliqqa chidab turgin, sabr qilgin mardona.
Sen yagona m a’shuqangga muxlis bo 4gin barqaror,
Fahshu zino, nafsoniyat nazarimda ko (p murdor
Ayni chog'da ushbu misralar didaktik, ya’ni pand-nasihat ruhi bilan
sug'orilgandir. O'rta asrlar adabiyotiga xos bo'lgan bunday didaktik ruh
asarning ifodaviyligi, o'qishligini ta’minlaydi. Asarning tuzilishi, she’r
o'lchovlari Sharq adabiyotidan ko'ra Yevropa adabiyotini ko'proq
eslatadi.
Bu ayrim G'arb so'z san’atkorlari ijodi Shota Rustaveli ijodiga xayrli
ta’sir ko'rsatganidan dalolat beradi. Bunday ruh asar syujetidan ham
>ezilib turibdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |