Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

116 - САВОЛ: 
АДЕКВАТЛИК ОРҚАЛИ ҚАНДАЙ ЖА-
РАЁНЛАР ТЕКШИРИЛАДИ? 
ЖАВОБ: Адекват (лотинча “adеquatus” – тенглашган, мос, 
айнан бир, ўхшаш) – билиш назариясида нарса ва ҳодисаларнинг 
хоссалари ва алоқаларини уларнинг объектив мазмунига тўғри 
келадиган аниқ ва мос қилиб олиш. Инсон онги объектив борлиқни 
ижтимоий амалиёт асосида адекват акс эттира боради [ЎзМУ. – Т., 
2000. I ж. – 73 б.].
Адекватлик – илмий тадқиқот иши натижасининг тадқиқот 
объекти (нарса ва ҳодисалар) кетиши, яъни объектнинг 
функционал вазифаларини (ўзгариш, ишлаш қонуниятларини ва 
ҳ.к.) айнан акс эттирилиши (адекватлиги) текширилади. Бунда 
объект модели билан тадқиқот натижаси модели ўртасидаги 
ўхшашлик, мослик ва улардаги қонуниятларнинг нечоғлик тенг 
акс эттирилиши муҳим аҳамият касб этади. 
КЎРСАТМА: 1. Тадқиқотчи тадқиқот мақсадига эришиб бўлса, 
у ҳолда ушбу соҳа бўйича белгиланган таълим жараёни тўхтатилиб, 
кейинги мақсадга ўтилади. Бу бошқарилувчи (таълим олувчи) 
билими билан давлат таълим стандартлари талаблари асосида 
қўйилган мақсад билан устма-уст тушиши орқали текширилади. 
2. Тадқиқотчи ўз ижодий мавзусининг мақсад ва вазифаларини 
белгилаб олганданоқ илмий тадқиқот ишини бажаришнинг 
алгоритмик тизимини лойиҳалаб олиш керак бўлади ва бунинг 
тадқиқот вазифаларига (мақсадлар кетма-кетлигига) мослигига 
ҳам эътибор берилса ижодий жараён самарали кечади. 
117 - САВОЛ: 
АНАЛИЗ (ТАҲЛИЛ) ДЕГАНДА НИМАНИ 
ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Анализ – дарс ўтиш жараёнини таҳлил қилиш. 
Анализ (бўлакларга ажратиш) – бу нарса, воқеа ва 
ҳодисаларни таркибий қисмларга ажратишдир. 

---

95 
КЎРСАТМА: Илмий ижодиёт давомидаги натижаларни қўлга 
киритишда анализ ва синтез каби умумилмий тушунчаларни 
ҳисобга олсангиз тадқиқотингиз янада мукаммал бўлади.