Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

123-САВОЛ: 
БЕЛГИЛИ МАЪЛУМОТЛАР ДЕГАНДА 
НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Белгили маълумот – алифбо рақамли белгилар маж-
муи, яъни сонли ва сифатий белгиларни ўзида мужас-
самлаштирган маълумот. 

---

98 
КЎРСАТМА: Илмий-тадқиқот ишида энг аввало, тадқиқот 
объектидан йиғиладиган маълумотларга эътибор бериш керак. 
Уларда сифатий маълумотлар учраса уларни тадқиқот мақсад ва 
вазифаларига мослаб кодлаштириб олиш керак. 
124-САВОЛ: 
БИЛИМЛАРНИ ТАДҚИҚ ҚИЛУВЧИ ТАЪ-
ЛИМОТ ҚАНДАЙ НОМЛАНАДИ? 
ЖАВОБ: Билимларни тадқиқ этувчи таълимот – бу 
эпистимология деб номланади. 
Билимларнинг қуйидаги шаклларда пайдо бўлиши ҳақида 
маълумотлар бор: 

Персептив – бу ҳиссий билим шакли; 

Ҳаётий – бу кундалик кузатишлар ва тажрибалар асосида 
ҳосил бўладиган билим шакли; 

Илмий – бу кишилар ижодий фаолияти маҳсули бўлиб, у 
илмий билим шаклидир. 
Гносиологик, эпистимологик – булар фалсафа фани 
билимлари бўлиб, улар билиш қонунлари ва имкониятлари, 
билимнинг объектив реалликка муносабатини ўрганади, билиш 
жараённинг босқичлари ва шаклларини, билишнинг ишончлилиги 
ва ҳаққонийлиги шартлари ва мезонларини тадқиқ қилади [ЎзМУ 
– Т., 2002. –2 ж. – 704 б.]. 
КЎРСАТМА: Янги билимларнинг пайдо қилинишида унинг 
жамият тараққиётининг қайсидир бир жабҳасини такомил-
лаштиришига ёки ривожлантиришига хизмат қилиниши керак ва 
бундай оралиқ ва якуний баҳолашларни мунтазам равишда 
кузатиб борилса, илмий-тадқиқот ишидаги самарадорлик янада 
юксакроқ бўлади. 
125 - САВОЛ: 
БИЛИМ 
НАЗАРИЯСИДА 
НИМАЛАР 
ТАДҚИҚ ЭТИЛАДИ? 
ЖАВОБ: Билиш назарияси билиш жараёнининг босқичлари, 
шакллари, усуллари, воситалари, ишончлилиги, ҳаққонийлиги, 
шартлари ва мезонларини тадқиқ қилади. 

---

99 
Ҳозирги замон илм фанида қўлланиладиган тадқиқот усул-
лари: суҳбат, анализ (таҳлил), синтез, моделлаштириш, алго-
ритмлаш, тажриба, дастурлаш, индукция ва дедукция, хулосалаш 
ва шу кабилардан фойдаланиб билиш жараёникечишини умум-
лаштирилади. 
КЎРСАТМА: Олиб борилаётган илмий-тадқиқот ишида, 
албатта, замонавий илм фаннинг тадқиқот усулларидан кераклича 
фойдаланиш керак ва нима учун муайян бир тадқиқот усулини 
танлаганликни ҳам асосланиши керак.