Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

54 - САВОЛ: 
КАШФИЁТ – БУ ҚАНДАЙ ТАЪЛИМОТ ВА 
У ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИГА ҚАНДАЙ 
ТАЪСИР ҚИЛАДИ? 
ЖАВОБ: Кашфиёт – билим даражасига тубдан ўзгартириш 
олиб кирадиган, илгари номаълум бўлган, аммо объектив мавжуд 
бўлган моддий дунёнинг ҳодиса, хосса ва қонуниятларини тушун-
тириб берувчи таълимотдир. 
Кашфиёт қуйидаги ҳолларда эътироф этилмайди: фойдали 
қазилмалар; ижтимоий фанлар соҳасидаги жуғрофий ва архео-
логик ишланмалар. 
Кашфиёт – изланиш, тадқиқот, илмий тадқиқот натижасида, 
баъзан тасодифий топилган, яратилган илмий янгилик. Унга 
табиат ҳодисалари ва жамият қонуниятларини онгли равишда 
илмий идрок қилиш натижасида эришилади. Кашфиёт туфайли 

---

52 
моддий дунёнинг илгари инсониятга маълум бўлмаган объектив 
қонуниятлар, хоссалар ва ҳодисалар маълум бўлади. 
Кашфиётлар инсониятнинг билиш жараёни даражасини туб-
дан ўзгартириб юборади ва фан-техника инқилобининг асосини 
ташкил этади, яъни фан ва техника тараққиётига тубдан янги 
йўналишларни бахш этади. 
Кашфиётлар таълим ва тарбия технологияларини такомил-
лаштиришга асос бўлади, улар орқали таълим-тарбияда замон 
талабига мос инновацион таълим технологияларини яратишга 
эришилади. 
КЎРСАТМА: 1. Инсоният тараққиётида жуда кўплаб кашфи-
ётлар қилинган. Кашфиёт билан ихтирони бир-биридан фарқлаш 
керак, чунки кашфиёт қилиш натижасида муайян қонуниятлар 
яратилади, ихтиро натижасида эса муҳим янгиликлар яратилади. 
2. Илмий тадқиқот ишига оид натижаларни расмийлаш-
тиришда соҳага оид чоп этилган маълумотларни чуқур ўрганиш 
керак. Бунга сабаб улардан соҳага тегишли ҳодиса ва жараёнлар 
ҳамда улар устида илмий тадқиқот иши ўтказиб, олинган 
самаралар тўғрисида ахборот олинади.
55 - САВОЛ: 
КВАЛИМЕТРИЯ ТЕРМИНИ НИМАНИ 
АНГЛАТАДИ? 
ЖАВОБ: Квалиметрия – бу шахс интеллектуал ривожи ва 
тарбияси ҳақидаги сифатий маълумотларни унинг сонли харак-
теристикаси орқали ифодалаш ҳақидаги педагогик метод. 
КЎРСАТМА: Илмий тадқиқот ишини олиб боришдаги 
маълумотлар устида бажариладиган амаллар бўйича иш кўра-
ётганда квалиметрияга ҳам эътибор бериш керак ва шу асосида 
ижодий фаолиятни мувофиқлаштириш керак. Бу илмий тадқиқот 
иши жараёнида вақтни тежаш имкониятини беради.