Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

361 - САВОЛ: 
ПРОГНОЗЛАШНИ АМАЛГА ОШИРИШ-
НИНГ ҚАНДАЙ БОСҚИЧЛАРИ БОР? 
ЖАВОБ: Прогнозлашнинг асосий босқичлари қуйидагилардан 
иборат: 

мўлжалларни аниқлаш (манба ва нарсаларни, мақсад ва 
вазифаларни, ишчи гипотезани, натижани, натижанинг тадқиқ 
қилинаётган соҳасидаги аҳамиятини белгилаб чиқиш; 

прогнозлаш учун режага мос маълумотлар тўплаш ва уларни 
тизимларга ажратиб, ахборот кўринишига келтириш; 

прогнозлаш учун асос бўладиган модель (аналогия) яратиш; 

мавжуд тенденцияларнинг оқибатларини аниқлаш мақсадида 
башорат қилиш; 

кутилаётган ҳолатнинг юзага келиши муддатини аниқлаш 
мақсадида башорат қилиш; 

олинган натижаларнинг асосланганлик даражасини аниқлаш; 

тавсиялар тизимини яратиш. 
КЎРСАТМА: Ҳар қандай тажриба синов ишлари қуйидагидек 
босқичлар кетма-кетлиги асосида олиб борилса, тадқиқот мақсадига 
етиб бориш имконияти кафолатланади: 

тажриба давомида пайдо бўлган қўшимча мулоҳазаларни 
олдиндан шакллантирилган ишчи фаразни ҳисобга олган ҳолда 
тажриба муаммосига қўйиш; 

тажрибани оптимал ташкиллаштириш; 

тажриба натижаларини (жорий ва оралиқ) таҳлил қилиш ва шу 
асосида оптимал ечим ҳақидаги хулосани чиқариш. 
 
362 - САВОЛ: 
ПРОГНОЗЛАШНИНГ ҚАНДАЙ ЙЎНА-
ЛИШЛАРИ БОР? 
ЖАВОБ: Педагогик тадқиқотларда прогнозлаш қуйидаги 
йўналишларда олиб борилиши мумкин: 

натижанинг мазмунини ҳал қилишдаги аҳамияти (ўрни ва 
ролини); 

натижанинг йўналиш очиш ҳақидаги аҳамиятини; 

натижанинг фанни ривожлантиришдаги аҳамияти; 

---

256 

натижанинг таълимни ривожлантиришдаги аҳамиятини ва 
шу кабилар. 
КЎРСАТМА: Ҳозирги пайтда педагогик тадқиқотларни прог-
нозлашга эътибор кучайганлиги сабабли таълим самарадорлигини 
оширишга ҳам турли хил ёндашувлар қилинмоқда, яъни бир хил 
вазифани ҳал қилиш учун турли йўналишлар (усуллар) таклиф 
қилинмоқда. Шунинг учун бу усулларнинг тадқиқот муаммоси, 
мақсад-вазифалари, ўрганилиб чиқилиши керак. Ушбу ўрганилиш 
натижасида белгиланган кўрсаткичларнинг табиати тадқиқот 
мазмунига мос келиши танланган услубга эквивалент услуб 
борлиги ва у мавжуд услублар ичида режалаштирилган тадқиқотга 
энг муқобил эканлиги аниқланмоғи лозим.