"makroiqtisodiyot"

 
Talab inflyatsiyasi 
 
100%
Y
Y
Δ
100%
P
P
Δ
100%
V
V
Δ
100%
M
M
Δ







,  bu  erda    (∆M/M  x  100%)  –  pul 
massasini qo’shimcha  o’sishi,  odatda  m  bilan belgilanadi,    (∆V/Vx  100%)  –  pul 
aylanish  tezligining  qo’shimcha  o’sishi,  (∆P/Px  100%)  –  narx  darajasining 
qo’shimcha  o’sishi,  ya’ni  inflyatsiya  sur’ati  ∆,  (∆Y/Yx  100%)  –  real  YaIMning 
qo’shimcha o’sishi, g bilan belgilanadi. 
Talab inflyatsiyasini cheklash uchun esa maxsus chora-tadbirlar ko’rish zarur 
bo’ladi.  Inflyatsiya  darajasi  yuqori  bo’lgan  mamlakatlarda  ishlab  chiqarishning 
haqiqiy  hajmi  qisqarishi  bilan  bir  vaqtda  nominal  hajmining  ortib  borishi  kabi 
vaziyat  sodir  bo’ladi.  Daromadlarni  ishlab  chiqarish  tomonidan  ta’minlanmagan 
o’sishi  aholi  qo’lidagi  pulning  taklif  qilinayotgan  tovar  va  xizmatlardan 
oshiqchaligiga olib keladi. Bunday hol pul birligining xarid quvvatini pasaytiradi, 
bir miqdordagi pulga joriy yilda o’tgan yildagiga nisbatan aholi kamroq mahsulot 
sotib  oladi,  ya’ni,  uning  real  daromadi  kamayadi.  Misol  uchun,  joriy  yilda 
aholining nominal daromadlari 30% ga ko’paygan, narxlar darajasi 50% ga oshgan 
bo’lsa,  unda  aholining  real  daromadlari  20%  ga  kamaygan  bo’ladi.  Chunki, 
narxlarning  o’sishi  aholi  pul  daromadlarining  o’sishidan  yuqori  bo’lgan  (30%  - 
50%= 20%).  
Taklif inflyatsiyasi - bu mamlakat iqtisodiyotida tovar va xizmatlar taklifining 
kamayishi  natijasida  tovar  va  xizmatlar  narxlarining  oshishidan  paydo  bo’ladi. 
Bunday  hollarda  ortiqcha  talab  bo’lmasa  ham  tovarlarning  narxlari  oshib  boradi. 
Hatto  ish  bilan  bandlik  va  YaIM  ishlab  chiqarish  kamaygan  yillari  tovarlarning 
narxsi  oshadi.  Jami  taklif  qisqarishining  asosiy  sababi  mahsulot  birligiga 

---

57 
 
 
AS
1 
AD
 
SRAS
2 
Y
1 
         Y
2 
Y 
          P
1 
      P
2 
P 
sarflangan xarajatlarning o’sishi hisoblanadi. Bunda nominal ish haqi, xom ashyo 
va yoqilg’i narxlarining oshishi natijasida ishlab chiqarish tannarxi ham  oshadi.  
Taklif  inflyatsiyasining  kelib  chiqishiga,  shuningdek,  taklif  mexanizmining 
buzilishi  ham  ta’sir  qiladi.  Taklif  mexanizmi  esa  tasodifiy  holda  asosiy  ishlab 
chiqarish  omillari  narxsining  keskin  ko’payishidan  kelib  chiqadi.  Iqtisodchi 
olimlarning  fikriga  ko’ra,  taklif  inflyatsiyasi  o’z-o’zini  cheklaydi.  Ishlab 
chiqarishning  pasayishi  xarajatlarning  qo’shimcha  o’sishini  cheklaydi,  chunki 
ishsizlikning o’sishi nominal ish haqining asta-sekin pasayishiga olib keladi.