"makroiqtisodiyot"



Download 3,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/199
Sana31.12.2021
Hajmi3,28 Mb.
#268622
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   199
Bog'liq
Nazarova MM uz 3d090 (1) unlocked

orasida  eng  tajribasiz  va  qobilyatsizlardir.  Ularda  past  marjinal  samaradorlik 
Ishlashni 
xohlaydigan 
ishchilar soni 
Qattiq 
real ish 
haqi 
Ishsizlik miqdori 
Yollangan ishchilar 
miqdori 
Taklif 
Talab 
Real ish haqi qattiqligi ishni 
almashtirishga olib keladi.Agar real 
ish haqi muvozant nuqtadan 
yuqorida tursa, unda ishchi kuchi 
taklifi talabdan oshib ketadi.Natija 
ishsizlik. 
Real ish haqi 
ishchi kuchi 


48 
 
mavjud.  Ikinchisi,  o’smirlar    tez  –  tez  o’zlarining  “kompensatsiya”larini  kasb-
training  shaklida  oladi,  to’g’ridan  to’g’ri  to’lov  orqali  olishdan  ko’ra. 
“Shogirdlik”  oylik ish haqqi o’rniga olinadigan traingingga klassik misol. 
Bu ikkala sabab uchun, talabga teng bo’lgan o’smir ishchilar taklifidagi ish 
haqqi  past  bo’ladi.  Shuning  uchun,  eng  kam  ish  haqqi  o’smirlar  uchun  boshqa 
ishchilarga  qaraganda ko’proq majburiyatni yuklaydi. 
Ko’p    iqtisodchilar  o’smirlarning  ish  bilan  taminlanishida  eng    kam  ish 
haqqining tasirini o’rganishgan. Bu tadqiqodchilar  vaqt mobaynida minimum ish 
haqqi turli hil talqinlari bilan ish bilan taminlangan o’smirlar turli hil talqinlarini 
taqqoslashadi.  Bu tadqiqotlar  shuni  aniqladiki,  minimum ish haqqidagi 10  % lik 
o’sish o’smirlarning ish bilan taminlanishini 1 % dan 3 % ga qisqartiradi
5

Yuqoriroq Minimum ish haqqiga qarama qarshi taraflar shuni takidlashadiki, 
bu yo’l nochor ishchilarga  yordam  berishning eng yaxshi yo’li emas. Ular yuqori 
mehnat  narxlari  nafaqat  ishsizlikni  oshiribgina qolmasdan,    qolaversa,  minimum 
ish haqqi yomon aniqlanganligiga qarshi chiqishadi. Ko’plab minimum ish haqqi 
oluvchilar o’smirlardir. 
Ko’plab  iqtisodchi  va  siyosatshunoslar  shunga  ishonadiki,  nochor 
ishchilarning daromadini oshirishning  eng yaxshi yo’li soliq imtiyozlaridir. Ishlab 
topilgan  daromaddan  soliqlar  imtiyozi  nochor  ishchi  oilalar  daromadidan 
olinadigan  daromad  solig’iga  berilgan  imtiyozdir.  Past  daromadli  oilalar  uchun  
imtiyoz soliqdan yuqorida turadi va oyla hukumatdan to’lov olib turadi. Minimum 
ish  haqqidan  farqli  ravishda,  daromad  solig’idagi  imtiyozlar  mehnat  narxini 
firmalar  uchun  oshirmaydi.  Shuning  uchun,  firma  talab  qilgan  ishchi  kuchi 
miqdorini  qisqartirmaydi.  Hukumatning  daromad  solig’i  qisqarishiga 
qaramasdan,   Buning yomon tarafi mavjud. 
            Samarali ish haqqi nazaryalari ish haqqi o’zgarmasligining sabablaridan 
biridir. 
Bu nazaryalar shuni anglatadiki, yuqori ish haqqi ishchilarni ancha samarali 
ishlashga  undaydi.Ishchining  nafliligiga  ish  haqqining  tasiri  oshiqcha  mehnat 
taklifiga  qaramasdan  firmalarning  ish  haqqini  qisqartira  olmasligi  bilan 
izohlanadi.  Ish  haqqi  qisqarishi  firma  uchun  ish  haqqi  to’lovlarini  pastlatishiga 
                                                           
5
  Charles  Brown,  “Minimum  Wage  Laws:  Are  They  Overrated?”  Journal  of  Economic  Perspectives  2(Summer 
1988): 133–146.  Broun minimal ish haqi tasirlarini ko’rsatib berdi, ammo shunga  e’tibor  berish kerakki, bandlik 
tasirlarining magnitutasi mahsli hisoblanadi.  Ishsizlikning sezilarsiz ta’sirlarini tadqiq qilish uchun, qarang David 
Card  and  Alan  Krueger,  Myth  and  Measurement:The  New  Economics  of  the  Minimum  Wage  (Princeton,  NJ: 
Princeton University Press, 1995); andLawrence Katz and Alan Krueger, “The Effects of the Minimum Wage on the 
Fast-Food Industry,”Industrial and Labor Relations Review  46 (October 1992): 6–21.   Qarama  qarshi  xulosalarni 
o’rganish  uchun,  qarang    David  Neumark  and  William  Wascher,  “Employment  Effects  of  Minimumand 
Subminimum  Wages:  Panel  Data  on  State  Minimum  Wage  Laws,”  Industrial  and  Labor  RelationsReview  46 
(October 1992): 55–81. 


49 
 
qaramasdan,  agar  nazarya  to’g’ri  bo’lsa,  u  ishchilarning  samaradorligini  va 
firmaning foydasini pastlatishga olib kelishi mumkin.  
Iqtisodchilar ish haqqi qanday qilib ishchi samaradorliligiga tasir ko’rsatishi 
haqida turli xildagi  nazaryalarni ilgari surishgan.  Nisbatan past rivojlanayotgan 
davlatlar  qabul  qilgan    Birgina  ish  haqqi  samaradorligi  nazaryasi  shuni 
anglatadiki,  ish  haqqi  istemolga  tasir  qiladi.  Yaxshi  haq  to’lanadigan  ishchilar 
yuqori  istemolga  ega  bo’lishadi,  va  sog’lom  ishchilar  ancha  samaradordir. 
Firmaq ish haqqini sog’lom ishchi kuchini bir meyotda ushlash uchun muvozanatli 
arajadan yuqori ushlab turishi mumkin. Albatta, bu qarash boy davlatlar uchun  u 
qadar  muhim  emas.  Chunki,  muvozanatli  daraja  sog’lom  hayot  kechirish 
standartlaridan yuqorida turadi. 
2-ish  haqqi  samaradorligi  nazaryasi,  rivojlangan  davlatlar  uchun,  shuni 
anglatadiki,  yuqori  ish  haqqi  mehnat  aylanmasini  qisqartiradi.  Ishchilar  o’z 
ishlarini  ko’plab  sabablar  tufayli  tark  etishadi-  boshqa  firmada  yuqori  lavozim 
uchun,  karyerasini  o’zgartirish  uchun  ,  yoki,  boshqa  joyga  ko’chkani  tufayli. 
Firma o’z ishchilariga qancha yuqori ish haqqi to’lasa ishchilarning firma bilan 
birga qolish omili shuncha yuqori bo’ladi. Yuqori ish haqqi to’lash orqali, firma 
ishchilarining tez tez o’zgarib turishining oldini oladi, shu sababli, vaqt va yangi 
ishchilarni tayorlash uchun mablag’lar tejab qolinadi.  
3-  ish  haqqi  samaradorligi  nazaryasi  shuni  anglatadiki,  firmaning  ishchi 
kuchi o’rtacha sifati ishchilariga qancha ish haqqi berishiga bog’liq. Agar firma 
ish  haqqini  qisqartirsa,  yaxshi  kadrlari  boshqa  joydan  ish  qidirishi  mumkin  va 
firma  malakasi  pastroq  ishchilar  bilan  bo’lib  qolishi  mumkin.  Iqtisodchilar  bu 
yoqimsiz  saralashni  –  noqulay  tanlov  sifatida  tan  oladi.  Muvozanatli  darajadan 
yuqorida  ish  haqqi  to’lash  orqali,  firma  noqulay  tanlovni  qisqartirishi,  shchi 
kuchining  o’rtacha  sifatini  oshirishi,  va  shu  sababli  samaradorlikni  ko’tarishi 
mumkin.  
4-ish haqqi samaradorligi nazaryasi shuni o’z ichiga oladiki, yuqori ish haqqi 
ishchining  imkoniyatini  oshiradi.  Bu  nazarya  shundan  iboratki,  firmalar  o’z 
ishchilarining  imkoniyatini  to’liq  nazorat  qila  olishmaydi  va  ishchilar  o’zlari 
qanday darajada ishlashini belgilashadi. Ishchilar astoydil ishlashlarini yoki ishga 
engil qarashlarini o’zlari tanlashlari mumkin.Iqtisodchilar bu ehtimollikni – ruhiy 
xavf  sifatida  tan  olishadi.Firma  ruhiy  havf  muammosini  yuqori  ish  haqqi  orqali 
qisqartirishi  mumkin.Ish  haqqi  qancha  yuqori  bo’lsa,  ishchining  ishdan  ketish 
narhi  shuncha  yuqori  bo’ladi.  Yuqori  ish  haqqi  to’ash  orqali,  firma  o’z 
ishchilarining ishga yengil qarashini qisqartiradi va shu sababli ish samaradorligi 
yuksaladi.  
Bu  4  ta  nazariya  bir  biridan  biroz  farq  qilsada,  ular  bir  hil  mazmunni 
ifodalaydi, chunki, firma ancha samarali ish olib boradi, agar ishchilariga yuqori 


50 
 
ish haqqi to’lasa. Firma talab va taklif balansidan yuqori darajada ish haqqi taklif 
qilsa,  ancha  o’ziga  foyda  keltirishi  mumkin.  Bu  muvozanatdan  yuqori  ish  haqqi 
natijasida ish toppish ko’rsatkichi pastlaydi va ishsizlik ko’tariladi
6


Download 3,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   199




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish