"makroiqtisodiyot"

 
Inflyatsion spiral 
Yillik  sur’ati  bir  necha  o’n  yoki  yuz  foizni  tashkil  etgan  inflyatsiya      pul 
tizimining boshlanayotgan yoki kuchayayotgan inqirozi belgisidir. Giperinflyatsiya 
uning 
halokatini, 
butun 
bozor 
mexanizmi 
falajlanishini 
anglatadi.  
Giperinflyatsiyaning rasmiy mezoni amerikalik iqtisodchi Filipp Kegan tomonidan 
kiritilgan. F. Kegan giperinflyatsiyaning boshlanishi deb  narxlarning birinchi bor 
50%  dan  oshgan  oyni,  tugallanishi  deb  esa    narxlarning  o’sishi  bu  sur’atdan 
pasaygan  va    shundan  so’ng  kamida  bir  yil  davomida  undan  oshmagan    oydan 
oldingisini    hisoblash  kerak  deb  taklif  qilgan.        Giperinflyatsiya  sharoitida  pul 
o’zining qiymat o’lchovi va almashinuv vositasi singari funktsiyalarini bajarolmay 
qoladi.  Normal  iqtisodiy  munosabatlar  buziladi.  Mablag’lar  ishlab  chiqarishga 
emas, balki tovar-moddiy boyliklari jamg’arishga yo’naltiriladi. 

---

59 
 
Inflyatsiya  darajasi  yuqori  bo’lgan  mamlakatlarda  ishlab  chiqarishning 
xaqiqiy  hajmi  qisqarishi  bilan  bir  vaqtda  nominal  hajmining  ortib  borishi  kabi 
vaziyat  sodir  bo’ladi.  Daromadlarni  ishlab  chiqarish  tomonidan  ta’minlanmagan 
o’sishi  aholi  qo’lidagi  puliing  taklif  qilinayotgan  tovar  va  xizmatlardan 
oshiqchaligiga olib keladi. Bunday hol pul birligining xarid quvvatini pasaytiradi, bir 
miqdordagi pulga joriy yilda o’tgan yildagiga nisbatan aholi kamroq mahsulot sotib 
oladi,  ya’ni,  uning  real  daromadi  kamayadi.  Inflyatsiyaning  o’sish  sur’atini 
quyidagicha aniqlash mumkin: 
                                                  R
1
– R
0
     
  Inflyatsiya o’sish sur’ati  =    
                                                      R
0
  
R
1
   –  joriy yilning narxlar indeksi;