Korxona faoliyatini rejalashtirish va bashorat qilish

Normativ  –  bu,  nisbiy  kattalik  bo’lib,  asosan  foizlar  yoki  koeffisiyentlar 

yordamida  aks  ettiriladi.  U  mehnat  vositalari  va  predmetlaridan  foydalanish 

darajasini,  ularning  har  bir  maydon  birligi,  og’irlik  birligi,  hajm  birligiga 

sarflanishini  tavsiflab  beradi.  Masalan,  asosiy  fondlarning  birlik  qiymatiga 

mahsulot  ishlab  chiqarish  (fond  qaytimi),  sutning  moylilik,  vinoning  spirtlilik 

darajasi  (foizlarda),  avtomashinaning  bosib  o’tgan  yo’li,  avtomobil  shinasining 

ekspluatasiyasi va hokazo. 

Norma  va  normativlar  progressiv  tavsifga  ega  bo’lishi,  ya’ni  ularni  ishlab 

chiqishda zamonaviy fan, texnika va texnologiya rivojlanishining darajasi, mehnat 

va ishlab chiqarishni tashkil etish, ishlab chiqarish quvvatlaridan to’liq foydalanish 

hamda  ilg’or  korxonalarning  tajribalarini  hisobga  olish  zarur.  Shuningdek,  ular 

doimiy  ravishda  qayta  ko’rib  chiqilishi,  eskirgan  norma  va  normativlar  yangi, 

xo’jalik  hayoti  va  davr  talablariga  javob  beruvchi  norma  va  normativlar  bilan 

almashtirilishi lozim. 

Norma va normativlar quyidagi asosiy guruhlar asosida ishlab chiqiladi: 

---

 

 

- tirik  mehnat  xarajati  normalari  (mahsulot  biriligiga  sarfla-nuvchi  ish 

vaqti normasi, vaqt biriligida ishlab chiqarish normasi, xizmat ko’rsatish normasi, 

miqdor normativi); 

- moddiy  xarajat  normalari  (xom  ashyo,  material,  yoqilg’i,  energiya, 

butlovchi qismlar); 

- ishlab  chiqarish  jarayonini  tashkil  etish  normativlari  (ishlab  chiqarish 

siklining  davomiyligi,  tugallanmagan  ishlab  chiqarish  hajmi,  ishlab  chiqarish 

zahiralari va hokazo); 

- mehnat  vositalaridan  foydalanish  normalari  (mashinalar,  asbob-

uskunalar, mexanizmlar, qurilmalar); 

- korxona,  sex,  asbob-uskunalarning  loyiha  quvvatiga  chiqish  vaqti