Теодор Драйзер, «Америка фожиаси». Ғафур Ғулом номи

(Узоқдан паровоз чинқириғи эшитилди. Ҳаде-
май поезд етиб келиши керак. Клайд соатига қа-
ради, ўн иккидан йигирма етти дақиқа ўтибди.)
Утикада Робертага: самимий, эркалаб муомала 
қилсинми ёки совуқ бир вазиятда тураверсинми, 
Клайд мана шуни ўйлаб олиши керак. Тўғри, теле-
фонда Роберта билан жуда майин, дўстона оҳангда 
гаплашди, бошқа иложи ҳам йўқ эди. Яхшиси, 
муо маласини ўшандай давом эттиравергани маъ-
қул, акс ҳолда Роберта жаҳли чиқиб, шубҳага ту-
шиши, ўжарлик қилиши мумкин – унда Клайдга 
жуда қийин, мушкул бўлади.
(Бу поезди қурғур намунча имилламаса-я?)
Аммо-лекин Клайд хушмуомала бўламан деб 
роса қийналса ҳам керак, чунки, сирасини айт-
ганда, Роберта ҳозир унга бўйруқ беряпти, айт-
ганимни бажарасан, деб талаб қўйяпти, шундай 
экан, Клайд унга қандай қилиб яхши муомалада 
бўла олсин! Э, лаънати-е! Тўғри-ю, аммо Клайд ду-
руст муомала қилмаса-чи?.. Унда Роберта тўсат-
дан ниятини пайқаб қолиб, у билан бирга сайрга 
чиқишдан бош тортиши ва бор режаларини йўққа 
чиқариб юбориши мумкин...
(Тизза ва қўллари нега бунча титрамаса-я!)
Э, бўлмаган гап, ҳали ўша нияти амалга оша-
дими-йўқми, буни ўзи ҳам тузукроқ билмайди-ю, 
Роберта қандай қилиб шубҳага тушиши мумкин, 
хўш? Унинг қарори қатъий: Роберта билан ҳеч қа-
ёққа кетмайди, ҳаммаси шу ерда ҳал бўлиши ке-
рак. Эҳтимол кечагина ўйлаб қўйганидай, қайиқ-
ни ағдариб юбормаслиги ҳам мумкин, аммо у бари 
бир Роберта билан кетмайди.

---

96
Теодор Драйзер
Мана, поезд ҳам етиб келди. Роберта жомадо-
нини қўлига олди. Ҳозирги аҳволда унга жомадо-
ни оғирлик қилмасмикин? Ҳойнаҳой, оғирдир. Ҳа, 
уят бўлди жуда. Бунинг устига бугун кун росаям 
иссиқ. Ҳарқалай, кўздан чет жойга чиқиб олиш-
гандан сўнг Клайд унга кўмаклашиб боради. Ро-
берта Клайд томонга қараяпти – унинг кетаётга-
нига ишонч ҳосил қилмоқчи шекилли; бу чиндан 
ҳам Робертага хос одат эди, кейинги кунларда у 
Клайдга шубҳа билан, гумонсираб қарай бошлади. 
Ана, вагон тўрида, соя томонда бўш жой бор экан. 
Ёмон эмас, ўтирса бўлади. Клайд ўша жойга ўр-
нашиб олади-да, деразадан томоша қилиб кетади. 
Фонданинг орқароғида, атиги икки милча нари-
да Ликургдан, фабрика ёнидан ўтадиган Могаук 
дарёси бор. Ўтган йили тахминан шу пайтларда 
улар Роберта иккаласи ўша дарё соҳилларида сайр 
этишган эди. Лекин бу хотирот ҳозир унга ёқим-
сиз туюлгани учун ҳалигина сотиб олган газетаси-
га кўз югуртирди, худди юзига қалқон қилгандек 
газета ортига яширинди-да, ақли ҳушини ҳозир 
эгаллаб турган нарса – Катта мушгир кўли атрофи-
даги жойларни бутун икир-чикирлари билан яна 
қайта кўз олдига келтира бошлади: Роберта билан 
ўшанда телефон орқали ора очди бўлиб қатъий 
гап лашиб олганларидан сўнг, бу ерлар уни дунёда-
ги бошқа ҳамма географик жойлардан ҳам кўра 
кўпроқ қизиқтира бошлаган эди.
Жума куни, ўша гапдан кейин у «Ликург» меҳ-
монхонасига кирди-да, Катта мушгир ва Узун 
кўллари атрофидаги пастқам ерларда жойлашган 
меҳмонхоналар, чорбоғлар, мусофирхоналарни ва 
шунга ўхшаш жойларни таърифловчи учта ҳар хил 
йўл кўрсаткич китобчалардан олди. (Қани энди 
амал-тақал қилиб Катта мушгир кўлидаги ҳу ана-
ви йўл кўрсатувчи киши айтган бутунлай кимса-

---

97
Америка фожиаси
сиз кўлларнинг биронтасига етиб борилса... Фақат, 
ҳойнаҳой унақа кўллардан қайиқ деган нарсанинг 
уруғи ҳам топилмаса керак!) Кейин шанба куни 
у вокзалда яна тўртта йўл кўрсаткич китобчаси-
ни олди (улар ҳозир ҳам чўнтагида турибди). Шу 
китобчаларнинг ҳаммаси шимолга, Катта мушгир 
тарафга олиб борадиган худди мана шу темир йўл 
ёқаларида сон-саноқсиз кичик кўллар ва меҳмон-
хоналар борлигини тасдиқлар, агар Роберта истаса, 
Катта мушгир ёки Ўтлоқзор кўлига боришдан ав-
вал шу меҳмонхоналарнинг биронтасида бир-икки 
кун ёки жуда бўлмаса бир кечага қолишлари мум-
кин эди. Клайд, айниқса, Ўтлоқзор кўлига кўпроқ 
диққат билан қарай бошлади – китобчада айтили-
шича, у ниҳоятда чиройли ва бекатнинг шундоқ 
яқингинасида эди; у ерда бир эмас, учта ўртамиё-
на мусофирхона бўлиб, икки киши учун бир ҳаф-
та турилса, атиги йигирма доллар ҳақ тўланарди. 
Демак, агар иккалови бир кеча тунашса, беш дол-
лардан ошиқ сарфлашмайди. Шундай қилиб, у ке-
йинги кунларда калласида пишитиб юрган: бегона 
жойларга кетишдан олдин албатта бир оз дам оли-
шинг лозим, деган гапини айтади Робертага; агар 
Утикага келганларидан сўнг биринчи куни кечқу-
рун ёки эртасига эрталаб. Ўтлоқзор кўлига бориб, 
ўша ерда тунашса, у ҳолда китобчада ёзилишича, 
жуда арзонга тушишлари – йўл харжи-ю ва бошқа 
майда-чуйда харажатларни қўшиб ҳисоблаганда 
ўн беш долларча сарфлашларини ҳам айтади. У 
буни ширингина бир саёҳатча, никоҳдан олдин-
ги ўзига хос тўй сайр-томошаси, деб тушунтиради 
Мабодо Роберта аввал никоҳдан ўтайлик, дейди-
ган бўлса, бунга сира ҳам бўш келмаслик керак, 
чунки, бундай қилиш мумкин эмас.