Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

СОХТА ТАНГАЛАР
1978 йил, Миср. Қоҳира яқинидаги Шоҳлар водий-
сида археологик қазилмалар давом этмоқда. Гарчи шу 
пайтга қадар бу ҳудудда жуда кўп тарихий буюмлар, то-
пилмалар қўлга киритилган бўлса-да, қадимшунослар 
бу ердан ҳали тарихнинг кўплаб тилсимларига жавоб 
топиш умидида изланишларни давом эттиришмоқда. 
Инглиз археологлари ёзнинг жазирамасида ҳам бир 
лаҳза тин олишмайди. Бу ҳудуддан ора-сирада қади-
мий буюмлар, қуроллар, қадимги тангалар ҳам чиқиб 
қолади. Бу гал ҳам шундай бўлди. Экспедиция аъзо-
ларидан бири чўғдек қип-қизил тупроқ қатламлари 
орасидан кичик бир чарм ҳамён топиб олди. Негадир 
ҳамён анча пайт тупроқ остида ётган бўлса ҳам, унча-
лик эскирмаган эди. Ҳалиги археолог қувончдан ўзини 
йўқотиб қўяёзди. Дарҳол ҳамённи очиб кўрди. Ичи тўла 
олтин бўлса керак, деган умидда эди. Йўқ, ҳар қалай 
тилла эмас экан. Мис чақаларни археолог бир қарашда
таниди.

---

29
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
Ҳечқиси йўқ, қадимшунослар учун топилманинг қай-
си маъданга тегишли экани эмас, тарихий қиммати, қа-
чон, ким томонидан яратилгани муҳимроқ. 
У ўзи қазиган чуқурликдан чиқиб, топилмасини ҳам-
касбларига кўз-кўз қилди. 
– Қаранглар, нима топдим. Мис тангалар!
Шу заҳоти турли ҳудудларни кавлаштираётган архео-
логлар унинг тепасида тўпланишди. Тангаларни кўздан ке-
чиришаркан, ҳар бири ўз фикрини билдиришга тиришди. 
– Бу ҳудудда минг йиллар аввал мис чақалар муома-
лада бўлганини кўрсатади. 
– Демак, қадимдан Мисрда мис қазиб чиқариш ва 
уни қайта ишлаш ривожланган.
– Шошманглар, манави битикларга қаранглар.
Тангаларнинг бир тарафида лотин ёзувида алланима-
лар зарб қилинганди. 
– Қаранглар, тангаларда лотинча ёзилган. Демак, бу 
Римда зарб қилинган.
– Балки бу Юлий Цезар даврига оиддир?
– Ҳа, Миср ва Рим ўртасидаги савдо алоқалари жуда 
қадим тарихга эга.
Шу пайт экспедиция раҳбари етиб келди ва тангалар-
ни махсус лупа билан кўздан кечирди. Тангаларнинг юза 
қисмида «Эрамиздан аввалги 50-йил» деган ёзув яққол 
бўртиб турарди. 
– Ана айтмадимми?! – деди археологлардан бири. – 
Бу айнан Юлий Цезарь даврига тааллуқли. Тангалар Қа-
димги Римда эмас, айнан шу ерда, Мисрда зарб қилин-
ган. Бу пайт Миср Рим империясига қарам бўлиб турган 
даврлар эди. 
– Мутлақо нотўғри, – деди экспедиция раҳбари танга-
ларни кўздан кечираркан. – Ахир, наҳотки эътибор қил-
маётган бўлсанглар? Тангаларнинг сохта эканлиги шун-
доқ билиниб турибди-ку?
Айтинг-чи, экспедиция раҳбари тангаларнинг қал-
баки эканини бир қарашда қандай аниқлади экан?

---

Рустам Жабборов
30
Ўн олтинчи ҳикоя