O o ’ ’ z z b b e e

 uch oy davomida to‘liq boshqariladigan aktiv va passiv; 
 uch oydan ko‘proq muddatda ko‘rib chiqilidagan stavkalar bo‘yicha aktiv va 
passiv; 
 o‘rnatilgan stavkalar bo‘yicha aktiv va passivlar.
Birinchi ikki guruh bankning foiz marjasi o‘zgarishini sezuvchi majburiyatlar va 
aktivlarni aks ettiradi. Ularning nisbati foiz riskini aniqlash imkonini beradi (APS). APS 
quyidagi yondashuvlarda boshqariladi: 
 yuqori likvidlikni ta’minlash maqsadida stavkalarning, muddatlarning, aktivlarning 
diversifikatsiyasini qo‘llab-quvvatlash; 
 foiz stavkaning o‘zgarish bosqichlariga bankning aktiv va passivlarini boshqarish 
strategiyasini mos tanlash. Masalan, past foiz stavkalarning o‘sishi kuzatilganda 
majburiyatlar bo‘yicha mablag‘lar muddatini oshirish, o‘rnatilgan foiz 
stavkalardagi kreditlar hajmini kamaytirish, investitsiya muddatlarini qisqartirish, 
uzoq muddatli qarzlarni jalb qilish va kredit limitlarini yopishga to‘g‘ri keladi.
Aktiv va passivlar, foiz stavkalarning muddatlariga bog‘liq holda foiz marjasining 
o‘zgarishi quyidagicha ifodalanadi: 
M = APS x I
bu erda: M - foiz marjasi; 
I - foiz stavkalarining o‘zgarishining kutilishi.

---

76
Bankning foiz riskiga tushib qolish darajasini baholashda ko‘yidagi ko‘rsatkich 
qo‘llaniladi: Fr = APS/Aktivlar x 100%
Foiz siyosatini erkin yuritilishi uchun bank, uning xizmatlari qiymati koeffiitsenti 
qaysi 
chegaralarda 
olib 
borilayotganligini 
bilish 
kerak. 
Ushbu 
ko‘rsatikch 
ta’minlanmagan xarajatlar hajmini aks ettiradi. Bu ko‘rsatkich minimal foiz marjasi 
(Mmin) ko‘rinishida aniqlanadi, ya’ni xarajatlarni qoplash imkonini beruvchi, lekin 
foyda olib kelmaydigan aktivlar va passiv operatsiyalar bo‘yicha minimal stavkalarni 
ko‘rsatadi. U quyidagicha aniqlanadi: