O o ’ ’ z z b b e e

 Aktiv operatsiyalar riskiga kredit, hisob-kitob, kassa, bozor, valyuta, lizing, 
faktoring risklari, moliyalash va investitsiyalar bilan bog‘liq risklar kiradi. 
Kredit riski mijoz tomonidan asosiy qarz summasini va kredit bo‘yicha foizlarni 
to‘lay olmaslik ehtimoli bo‘lganda yuzaga keladi. Bank kredit berib, uning o‘rniga 
mijozning tegishli hujjatlarini oladi. Bu hujjatlar mohiyati jihatidan to‘lash to‘g‘risidagi 
va’da xalos. Qarzdorlar tomonidan va’da qilingan foizlar va kredit asosiy summasining 
bir qismi yoki hammasining to‘lanmasligi, oxir oqibatda bank uchun zarar olib keladi, bu 
esa o‘z navbatida bank kapitalini kamaytirishi mumkin. Odatda bank kapitali jami 
berilgan kreditlar va riskli qimmatli qog‘ozlarga investitsiyalar summasining 10% dan 
oshiq bo‘lmagan miqdorda bo‘ladi. Kredit va investitsion faoliyatdagi bir necha xatolar 
bank kapitali olingan zararlarni qoplashga ham etmay qolishi holatiga olib kelishi 
mumkin. Buning oqibatida bank (davlat organlari tegishli tartibda moliyaviy yordam 

---

16
bermasa) bankrot bo‘ladi va yopiladi. Bank kreditlari risklarining eng ko‘p ishlatiladigan 
ko‘rsatkichlari: 
 harakatsiz (muammoli) kreditlarning kreditlar va lizing bo‘yicha majburiyatlarning 
jami hajmiga nisbati; 
 kreditlar bo‘yicha hisobdan chiqarish (zararga olib borish) summasining kreditlar 
va lizing bo‘yicha majburiyatlarning jami summasiga nisbati. 
Risk darajasini baxolashga hamda uni kamaytirishga qaratilgan eng qadimiy 
choralardan biri bu risklarni sug‘urta qilish usulidir. Bugungi kunda respublikamiz tijorat 
banklarining bu usuldan foydalanishlari bir muncha kiyinroq bo‘lmoqda, chunki o‘tish 
davrida barcha MDH davlatlaridagi kabi bizning respublikamizda ham sug‘urta faoliyati 
yangi davr talablari ostida qayta tashkillashtirilmoqda va yangi o‘zlashtirilayotgan 
sohalar qatoriga kirmoqda. Bank risklarini paydo qiluvchi faktorlar asosida eng avvalo 
iqtisodiy hamda siyosiy faktorlar yotadi.