Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

Urugʻ klassi 
Moydagi soni, mg KON gacha, urugʻ uchun 
tayyorlanadigan 
yetkazib beriladigan 
Oliy 
1,3 
1,3 
I 
2,2 
2,2 
II 
4,0 
5,0 
 
Kislota  soni  4,1mg  KON  va  undan  yuqori  boʻlgan  tayyorlanadigan  urugʻlar,  shuningdek, 
kislota miqdori 5,1mg KON va undan ortiq boʻlgan yetkazib beriladigan urugʻlar noklass guruhga 
kiritiladi. 
Donli, dukkakli va moyli ekinlar urugʻi. Ekiladigan donli, dukakli va moyli ekinlar urugʻlari 
sifatiga talablar davlat standartlarida belgilangan. Urugʻlarga standartlarning texnik talablarida ekish 
uchun rayonlashtirilgan va istikdolli navlarni kullash zarurligi kursatilgan. 
Birinchi  va  keyingi  reproduksiyadagi  chigitlarning  nav  tozaligiga  qarab  ular  uch  toifaga 
bulinadi.  Navdagi  soflik  urugʻchilikdagi  ekishlarni  navlarni  ekishni  sinashga  doir  tasdiklangan 
yuriknomaga muvofiq sinash orkali belgilanadi. 
Donli va dukkakli ekinlar urugʻlari, agar ularning  nav tozaligi kamida 99,5%ni tashkil etsa, 
birinchi toifaga, 98 va 95%ni tashkil etsa - tegishlicha ikkinchi va uchinchi toifalarga kiritiladi. Sholi 

---

urugʻi  uchun  toifani  belgilashda  nav  tozaligi  va  kizil  donli  sholi  xillari  tarkibi  hisobga  olinadi: 
birinchi, ikkinchi va uchinchi toifalar uchun tegishlicha 0,1, 0,3,1,0% dan ortiq boʻlmasligi kerak. 
Chetdan changlanadigan ekinlar (javdar, grechixa, lyupin) urugʻlari reproduksiyalanish yillari 
soniga kara buch toifaga bulinadi: I…II reproduksiya birinchi toifadagi javdarga, II va IV-ikkinchi 
toifaga, V va keyingilari - uchinchi toifadagi javdarga; I…III reproduksiya birinchi toifali grechixaga, 
IV….VII - ikkinchi toifali hamda VIII reproduksiyalari va ommaviylari uchinchi toifali grechixaga 
kiritiladi. 
Donli  va  dukkakli  ekinlarning  sara  urugʻlarining  navlardagi  tozaligi  99,7%ni,  koʻk  noʻxat, 
yasmiqq, loviya, burchoq, kanakunjutniki - 99,8%, tritikale, xashaki noʻxat, omixta  yem dukkakli 
oʻsimliklarniki  -  99,5%ni  tashkil  etadi.  Makkajoʻxori  hamda  burinchi  va  keyingi  reproduksiyali 
duragay  turlarning  urugʻlari  toifalari  tipikligi  va  kseyiyliligi  kursatgichlariga  qarab  belgilanadi. 
Birinchi, ikkinchi, uchinchi toifalar uchun navlarning tipikliligi dalada sinash maʻlumotlariga koʻra 
tegishlicha kamida 99,0; 98,0; 97,0%, omborda sinash maʻlumotlari boʻyicha - 100,0; 99,0; 99,0%, 
kseniyli donlar miqdori xar bir soʻtada dalada sinash maʻlumotlariga koʻra - kamida 100, 300, 6 – 
dona, omborda sinash maʻlumotlari boʻyicha -10,100 va 200 dona boʻlishi lozim. 
Makkajuxorining superelita va elita navlari, oʻz-oʻzidan chanlangan liniyalar va duragay turlar 
urugʻlari dalada sinash maʻlumotlariga koʻra tegishlicha kamida 99,5% nav tipikligiga va 100 sutada 
20  donadan  ortiq  boʻlmagan  kseniyli  don  miqdoriga,  omborda  sinash  maʻlumotlari  boʻyicha  nav 
tipikligi  kamida  100%,  superelita  donlari  uchun  kseniyli  donlar  boʻlishiga  yoʻl  qoʻyilmaydi,  elita 
navlar uchun – 100 sutada kseniyli donlari 10 donadan ortiq boʻlmasligi kerak. 
  Kungabokar  pistalari  uchun  nav  tozaligi  toifasi  urugʻlarning  tipikligi  va  kirraliligi 
koʻrsatkichlarini hisobga olib belgilanadi. Ana shu koʻrsatkichlarga qarab makkajuxori pistalari ikki 
toifaga bulinadi: 1 toifa - tipiklik kamida 99,8% va kirralilik kamida 97%. 
Chigit nav sofligi boʻyicha toifalarga bulinmaydi. Bu koʻrsatkichga doir talablar urugʻlarning 
reproduksiyasiga  qarab  belgilangan.  Masalan,  elita  va  oila  boʻyicha  terimlar  chigitlarining  nav 
tozaligi  kamida  100%,  I  reproduksiyaniki  -  kamida  99,  II  reproduksiyaniki-kamida  98  va  III 
reproduksiyaniki - kamida 96% boʻlishi kerak. 
Chigitlarning  ekishga  oid  sifatlari  kuyidagi  koʻrsatkichlarga  koʻra,  tavsiflanadi:  asosiy  ekin 
urugʻlari  tarkibi  (tozalik),  ifloslanganlik  va  unuvchanlik.  Ana  shu  koʻrsatkichlarga  koʻra  urugʻlar 
klasslarga bulinadi. Keyingi  yillarda tasdiklangan urugʻlar standartlarida asosan fakat ikki klassga 
boʻlish nazarda tutilgan. 
Urugʻlarning ekishga oid sifatining eng muxim koʻrsatkichi-unuvchanlik. Unuvchanlik hisobga 
olinib, ekish meʻyori va tegishlicha urugʻlar sarfi belgilanadi. Asosiy donli ekinlar uchun urugʻlarning 
unuvchanligi klasslar boʻyicha 95, 92 va 90%dan iborat. 
Urugʻlarga standartlarda ifloslanganlik meʻyorlashtirilgan, bunda boshka ekinlar urugʻining 1 
kg ga donalardagi va shu jumladan, navli ekinlarning tarkibi boʻyicha talablar belgilangan. 1 klassli 
makkajuxori donlari uchun makro zaxalangan donlar boʻlishi cheklangan. Ular 20%dan ortiq boʻlishi 
mumkin emas. 
Ilmiy tadkikot muassasalari va qishloq xoʻjaligi oliy ukuv yurtlarining ukuv-tajriba xujaliklari 
yetishtiradigan va sotadigan, shuningdek, xujaliklarning urugʻchilik ekin maydonlarida koʻpaytirish 
uchun  yetishtiriladigan  I  reproduksiyali  urugʻlar  nav  tozaligi  boʻyicha  1  toifaga  tugri  kelishi  va 
ekishga oid sifatlari boʻyicha II klassdan past boʻlmasligi kerak.