Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

Meva va sabzavotlarning sifat gradatsiyalari. 
Yangi uzilgan meva-sabzavot mahsulotlari sifati boʻyicha standart talabiga javob beradigan, 
standart talabiga javob bermaydigan, yaʻni nostandart va ovqatga ishlatib boʻlmaydigan (chiqit) kabi 
guruhlarga ajratiladi. 
Standart  mahsulotlar  deb  shunday  mahsulotlarga  aytiladiki,  ular  hamma  koʻrsatkichlari 
boʻyicha amalda qoʻllanilayotgan standartlar va texnik shartlar talabiga toʻliq javob beradi. 
Nostandart  mahsulot  deb  yoʻl  qoʻyilishi  mumkin  boʻlgan  meʻyorlardan  koʻproq  darajada 
nuqsonlari  boʻlgan  mahsulotlarga  aytiladi.  Masalan,  standart  kartoshkalarda  5%  gacha  mexanik 
jarohatlangan tuganaklar boʻlishiga yoʻl qoʻyiladi. Agar kartoshka tuganaklarining 5% dan koʻprogʻi 
mexanik jarohatlangan oʻlsa, u holda kartoshka massasi nostandart deb topiladi. 
Chiqit-standart talabi boʻyicha yoʻl qoʻyilmaydigan katta nuqsonga ega boʻlib, isteʻmol qilish 
inson  xayoti  uchun  xavfli  boʻlgan  mahsulotdir.  Xususan,  chirigan  meva  va  sabzavotlarda  hosil 
boʻladigan aflotoksin va mikotoksinlar inson organizmiga zararli taʻsir koʻrsatib, kasalliklarni keltirib 
chiqarishi mumkin. 
Aniqlangan  katta  nuqsonlarni  bartaraf  etish  mumkinligi  va  mumkin  emasligiga  qarab  esa 
mahsulotni absolyut chiqitlar kabi guruhlarga ajratish mumkin. Agar mahsulotning 50% dan kamroq 
qismi kasallikka chalingan boʻlsa, bu mahsulotni texnik chiqit deb qaralib, meva yoki sabzavotning 
buzilmagan qismini qayta ishlash maqsadga muvofiq hisoblanadi. 

---

Bir necha tur meva va sabzavotlarning standart mahsuloti tovar navlariga boʻlinadi. 
Sort – bu maʻlum tur mahsulotlarning bir yoki bir nechta sifat koʻrsatkichlari boʻyicha meʻyoriy 
hujjatlarda oʻrnatilgan sifat gradatsiyasidir. 
Mevalarning tovar navlarini aniqlashda qoʻllaniladigan sifat koʻrsatkichlariga ularning tashqi 
koʻrinishi, shakli, rangi, meva boldoqligi, yoʻl qoʻyiladigan chetlanishlar, kam hollarda esa pishganlik 
darajasi kabi koʻrsatkichlari kiradi. 
Urugʻli,  danakli,  xurma,  yongʻoq  mevalari,  uzum,  kartoshka,  sabzi,  lavlagi,  karam,  chakana 
savdo tarmoqlarida sotiladigan bosh piyozlar tovar navlariga boʻlinadi. 
Erta pishar olma, noklar, behi, hamma danakli mevalar, xurma, bodom, yunon yongʻogʻi, uzum, 
anorlar ikki tovar navlari (1-chi va 2-chi) boʻlinadi. Kechpishar olma va nok mevalari esa toʻrt tovar 
navlariga (oliy, 1, 2, 3-chi) boʻlinadi. 
Urugʻli (erta pishar olmadan tashqari) va danakli mevalar botanik navining qimmatligiga qarab 
ikki pomologik navga (1-chi va 2-chi), uzumlar esa uch pomologik navga boʻlinadi.