Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

Subtropik mevalar 
Suyutropik  mevalarga  sitruslar  (apelsin,  mandarin,  limon,  greyfurut),  anor,  xurma,  anjir  va 
boshqalar kiradi. Respublikamizda yetishtiriladigan asosiy subtropik mevalar anor, xurma, anjir va 
limon (issiqxonalarda yetishtiriladi) hisoblanadi. Bu mevalar bir guruhga kiritilsada kimyoviy tarkibi, 
shifobaxshlik xususiyatlari va sifat ekspertizasini oʻtkazish uslublari boʻyicha maʻlum darajada bir-
biridan farq qiladi. 
Anor. Anorning mevasi yirik (diametri 12 sm gacha), sharsimon, poʻsti oqish (oqpoʻst) yoki 
qizgʻish (qizil poʻst) boʻladi. Ichida meva xonalarga boʻlingan, xonalarda taʻmi nordon-shirin, rangi 
qizil yoki pushti sersharbat etga oʻralgan urugʻlar bor. Anor mevalari bir donasining ogʻirligiga qarab 
katta (400 g dan ortiq), oʻrtacha kattalikda (300-400 g) va kichik (300 g dan kamroq) boʻladi. 
Anorlar  tarkibidagi  kislotalar  miqdoriga  qarab  shirin,  nordon-shirin  va  nordon  guruhlariga 
boʻlinadi. Shirin anorlar etida qand miqdori 15-19 foiz miqdorida boʻladi. Anor tarkibida vitaminlar 
va xilma-xil mineral elementlar mavjudligi uchun ham shifobaxshlik xususiyatiga egadir. 
Muallifning  Surxondaryo  viloyatining  Dashnobod,  Bandixon  va  Fargʻona  vodiysi  Quva 
tumanining «Anor» xoʻjaliklarida yetishtirilgan anorlarning Qozoqi va Qizil anor navlari boʻyicha 
oʻtkazilgan  koʻp  yillik  tadqiqot  natijalari  shundan  dalolat  beradiki,  anor  mevasi  makro-  va  mikro 
elementlarga boyligi bilan alohida diqqatga sazovordir. Anor mevasi tarkibida kaliy, natriy, kalsiy, 
magniy  kabi  makroelementlar  va  rux,  temir,  marganes,  nikel  kabi  mikroelementlar  borligi 
aniqlangan. Anor sharbati tarkibida boshqa sitrus mevalaridagiga nisbatan S, V1 va R vitaminlarining 
miqdori  kamroq  boʻlsada,  bu  mevalar  ham  inson  organizmi    uchun  fiziologik  faol  moddalarning 
muhim manbai boʻlib xizmat qilishi tadqiqot natijalari asosida isbotlangan. 
Anorning  sifati  GOST  27573-87  nomerli  standart  talabiga  javob  berishi  kerak.  Bu  standart 
talabi boʻyicha anor mevalari sifat darajasiga qarab birinchi va ikkinchi tovar navlariga boʻlinadi. 
Har ikkala navga kiritiladigan mevalar  yangi, butun, yetilib pishgan, sogʻlom, toza, ortiqcha 
namliklarsiz,  ombor  zararkunandlari  bilan  zararlanmagan,  shakli  va  rangi  boʻyicha  aynan  shu 
pomologik  navga  xos  boʻlishi  kerak.  Ikkinchi  tovar  navida  esa  shakli  va  rangi  boʻyicha  shu 
pomologik  navga  xos  boʻlmagan  mevalar  ham  boʻlishiga  ruxsat  etiladi.  Mevalar  taʻmi  va  hidi 
boʻyicha esa oʻziga xos, begona taʻmlarsiz va hidlarsiz boʻlishi kerak. 
Anor  mevalarining  sifatini  baholashda  aniqlanadigan  asosiy  koʻrsatkichlardan  biri  meva 
koʻndalang kesimining diametri hisoblanadi. Bu koʻrsatkich isteʻmolga moʻljallangan mevalarning 
birinchi  navida  75,0  mm  dan,  ikkinchi  navida  esa  60,0  mm  dan  kam  boʻlmasligi  standartlarda 
koʻrsatib qoʻyilgan. 
Anor mevasida uchraydigan asosiy nuqsonlardan biri quyosh nuri taʻsirida anor poʻstlogʻida 
qora  doqlarning  paydo  boʻlib  qolishi  hisoblanadi.  Shu  sababli  mevalarda  maʻlum  darajada  bu 
nuqsonning boʻlishiga ruxsat etiladi. Anorning birinchi tovar navida anor yuzasining 1/8 qismidan 
katta boʻlmagan, ikkinchi navida esa 1/4 qismida katta boʻlmagan qora dogʻga ega boʻlgan mevalar 
boʻlishiga yoʻl qoʻyiladi. Anorning sifat ekspertizasini oʻtkazishda aniqlanadigan yana bir koʻrsatkich 
anor  poʻstlogʻining  mexanik  shikastlanganlik  darajasi  hisoblanadi.  Birinchi  navli  anor  mevasida 
poʻstlogʻi urilib shikastlangan mevalar boʻlmasligi kerak, ikkinchi navlarida esa yuzasi anor mevasi 
yuzasining  ¼  qismidan  katta  boʻlmagan  jarohatli  mevalar  boʻlishiga  ruxsat  etiladi.  Shuningdek, 
anorning  ikkala  tovar  navida  ham  mexanik  jarohatlari  bitgan  mevalar  miqdori  chegaralanmaydi. 

---

Lekin,  standart  talabi  boʻyicha  anorning  har  ikkala  tovar  navida  ham  chirigan,  ezilib  qolgan, 
pishmagan, qishloq xoʻjalik zararkunandalari bilan zararlangan mevalar boʻlishiga yoʻl qoʻyilmaydi.