Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Оммавий инқилобий армиянинг тузилиши. Конвент армияни 
мустаҳкамлади. У армияда интизомни мустаҳкамлаш ва исёнчилар 
билан курашиш учун комиссарларни жўнатди. Кўпгина
аскарлар 
юпун кийинган ва ялангоёқ эдилар. Шундай факт маълумки, депу-
тат Сен-Жюст Страсбург шаҳри аслзодаларидан 10 минг жуфт этик-
ни мусодара қилишни ва уларни армияга жўнатишни буюрган.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

203
Кўпчилиги деҳқонлар бўлган республика аскарлари фақат душ-
маннинг тор-мор этилишигина уларнинг феодал қарамликдан озод 
этилганлигини мустаҳкамлаши мумкинлигини тушунишарди. 
«Ғалаба ёки ўлим!» уларнинг шиори бўлиб қолди.
1794 йилнинг бошларида уруш душман ҳудудларига ўтказилди. 
Марсель олинди. Инглизлар босиб олган Тулонни қамал қилиш бош-
ланди. Ёш артиллерия капитани Наполеон Бонапарт душманга куч-
ли артиллерия зарбасини берди ва республика армиясига шаҳарни 
олишда ёрдамлашди. Вандейдаги қўзғолон ҳам бостирилди.
Ниҳоят, 9 октябрда исёнчилар узоқ вақт хўжайинлик қилган 
Франциянинг катталиги жиҳатдан иккинчи шаҳри Лион олинди. 
Бироқ Лиондаги ўч олишлар Конвентга обрў келтирмади. Кон-
вентнинг бу ҳақда қабул қилган қарорида шундай дейилганди: 
«... 3. Лион шаҳри вайрон қилинади, бойларнинг барча турар жойла-
ри бузилади, фақат камбағалларнинг уйларигина қолади... 4. «Лион» 
номи республика шаҳарлари рўйхатидан ўчирилади. 5. Омон қолган 
уйларнинг умумий номи бундан буён «Озод қилинган коммуна» деб 
аталади. 6. Лион вайроналари устида бу шаҳарда роялистларнинг 
жиноятлари ва жазоларидан авлодларга ҳикоя қилиб берувчи мино-
ра ўрнатилади ва унда : «Лион озодликка қарши курашди – Лион 
энди йўқ» дея ёзиб қўйилади».
Яхшиси камбағалларни яхши уйларга кўчириб ўтказиш керакли-
ги уларнинг хаёлига ҳам келмади.
Шаҳарни суд қилишга юборилган Кутон (у майиб эди) ўзини 
майдондаги бинолардан бирига олиб боришни буюрди, уни болға 
билан уриб, деди: «Сени қонун жазолайди». Бинолар бузилмай 
қолди, Кутон ўз номини булғашни истамади ва ишчи кучи етиш-
маслигини баҳона қилди. Террор тарафдорлари ғазабландилар ва 
Кутонни чақириб олиб, Лионга бошқа якобинчиларни жўнатди. 
Шаҳарни варварларча ва маъносиз бузиш бошланди. Энг яхши би-
ноларни миналаштирдилар ва портлатдилар. Аксилинқилобчиларни 
эса қамоқлардан шаҳар ташқарисига олиб чиқдилар ва отиб таш-
ладилар. Инқилобчиларнинг шафқатсизлиги чегарасиз, аёвсиз ва 
маъносиз эди.