Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2019 Ўзбекистон республикаси фанлар

Azolla (suvqirqqulog’i) paporotniklarning vakili bo’lib, suv yuzida qalqib o’suvchi kichik 
o’simlikdir. Bu o’simlikning nozikkina 4-5 sm keladigan va 
gorizontal joylashgan poyasi bo’lib, uning yon tomonida bir-biriga 
qarama-qarshi bo’lgan ikki qator tuxumsimon bargchalar 
joylashgan. Poyasining tagidan suvning ichiga qarab yana bir qator 
bargchalar o’sgan bo’lib, ular ipsimon shaklga aylangan va qalin 
tukchalar bilan qoplangan, yashil ranga ega emas. Qirqquloqning 
ildizi yo’q deb e`tirof etiladi. Bu o’simlik chuchuk suvli ko’l, hovuz 
va oqmaydigan zovurlar yuzasida qalin yashil gilam hosil qiladi. 
Qirqquloq asosan vegetativ, ya’ni bachkilash va sporalar yordami 
bilan ko’payadi. Bu o’simlik 1m
2
suv yuzasidan 1430 gr yoki 1 ga 
suv yuzasidan 143 sentner yashil massa berishi va tarkibida 53,5 mg % karotin moddasining borligi aniqlang. 
Bu o’simlik suvdan har xil organik va mineral moddalarni o’zlashtirib, o’zida kechadigan fotosintez jarayoni 
natijasida suvga ko’p miqdorda O
2
ajratib chiqaradi, suvning sanitar holatini yaxshilaydi. Bundan tashqari, 
qirqquloq o’sgan suvda bezgak kasalini tarqatuvchi chivin lichinkasining rivojlanmasligi aniqlangan. Bu 
o’simlikni uy va laboratoriya sharoitlarida, akvariumlarda osonlik bilan ko’paytirish mumkin [3]. 
Eyxorniya (suvko’zagul) ning guli guldastasiga bittadan joylashgan, juda chiroyli, oq rangli, yoqimli 
hidga ega, diametri 10-12 sm keladi. Mevasi ko’zachaga o’xshash va shuning uchun ham suvko’zagul deyiladi. 
Xalq tilida bu o’simlik suv atirguli yoki nilufar ham deyiladi. Bargi yirik, yashil rangli, qalqonsimon, yaltiroq, 
suv betida suzuvchi. Tugunak ildizli, tugunagining uzunligi 120 sm dan 150 sm gacha bo’ladi. 1 m uzunlikdagi 
tugunagining og’irligi 8 kg bo’lib suv tagidagi loyiqada joylashadi. 
Nilufar tabiiy sharoitda ko’llarda o’sadi. U botanika bog’lari va 
madaniy-istirohat bog’larining ko’llari, hovuzlarida chiroyli manzarali 
o’simlik sifatida o’stiriladi. Suvko’zagulning tugunak ildizi va urug’i 
turli ozuqaviy moddalarga boy bo’lib, tugunagida 20 % gacha, urug’ida 
esa 47 % gacha kraxmal bo’ladi. Bu o’simlikning yashil massasi, 
tugunak ildizi va urug’i mo’yna beruvchi hayvonlar, parrandalar uchun 
asosiy yemish bo’lib xizmat qiladi [4]. 
Biologik xovuzlarda oqava suvlarni tozalash Urganch shahar 
oqava suvlarni tozalash majmuasiga qarashli biologik hovuzlarda hamda 

---