Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
manfaat  ko'rishga  ustasi  farang  shaxs.  U  o'z  zamoni  hamjihatlik  zamoni  bo'lmay, 
o'zaro  raqobatda  manfaat  ko'rish  zamoni  ekanini  yaxshi  biladi.  «Himmat,  o'zaro 
hamdardlik  adoyi  tamom  bo'ldi,  ularni  pul  siqib  chiqardi.  Endi  birgina  manfaat 
degan  narsa  qoldi,  zero  endi  oila  degan  gap  yo'q  ayrim  shaxslar  bor,  xolos»— 
deydi  u.  Insoniylik  rishtasi  uzilgan  jamiyatda  or-nomus,  hatto  halollik  degan 
tushunchalarning  ma'nosi  qolmaydi.  Besh  franklik  tangani  ko'rsatib,  Merkade 
shunday  xitob  qiladi.  «Ana  o'sha  hozirgi  or-nomus  degani.  Xaridorni  molingiz 
ohak emas, shakar ekaniga ishontira oling; boy bo'lsangiz deputat ham, vazir ham 
bo'la olasiz». 
Balzak  insoniy  fe'l-atvorlarni  ijtimoiy  faoliyat  tarzida  qurib,  zamonaviy 
“ishbilarmonlan”  jamiyatning  «muayyan  qismi»  ekanini  tahlil  etib  berdi.  Uning 
dramaturgiyasiga xos realizmning kuchi shundadir. 
Balzakning  dramaturglik  faoliyati  «o’gay  ona»  asari  bilan  yakun  topdi.  Bu 
asarga  mavzu  bo'lgan  voqea  Napoleon  qo'shinida  xizmat  qilgan  sobiq  general, 
fabrikachi  de  Granshan  xonadonida  1829-yili  sodir  bo'ladi.  Grafning  xotini 
Gertruda uning birinchi xotinidan  tug'ilgan  qizi  Polina va  fabrika  boshqaruvchisi, 
kambag'allashib  qolgan  graf  Ferdinand  de  Markandal  pyesaning  asosiy 
ishtirokchilaridir. Oila oldida bir muammo ko'ndalang turib qoladi: gap shundaki, 
Ferdinand  va  Polina  bir-birlarini  Romeo  va  Julyetta  misol  qattiq  sevardilar. 
General  de  Granshan  murosasiz  banapartchi  bo'lib,  burbonlar  tarafida  xizmat 
qilgan  Markandalning  ashaddiy  dushmani  bo'lib  kelgan.  Shu  bois  Ferdinand  o'z 
otasi  nomini  yashirgan  holda  yuradi.  Ferdinand  bilan  Polinaning  sevgisi 
Gertrudaning  ham  qarshiligiga  duch  keladi.  Gertruda  generalga  turmushga 
chiqishdan  avval  Ferdinandning  o'ynashi  bo'lgan.  Gertruda  generalga  turmushga 
chiqib, o'z  «qiliqlari»ni davom  ettirish  maqsadida  Ferdinandni  fabrikaga  chaqirib 
oladi.  Ferdinand  bilan  Polinaning  yaqinligidan  rashk  o'tida  yongan  Gertruda  har 
ikki yoshning o'limiga sabab bo'ladi. 
Balzak  «o’gay  ona»  asarida  ham  «voqealarning  umumiy  asosini»  topish,  his-
kechinma  va  voqealarning  tub  mohiyatini  ochish  qoidalariga  sodiq  qoldi.  Undagi 
musibatli  voqealar,  zodagonlarning  kambag'allashuvi,  manfaat  yuzasidan  nikohga 

---