Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

JORJ GORDON BAYRON (1788-1824-y.) 
Jo'rj  Gordon  Bayronning  ijodi  insoniy  erkinlik  g'oyasi  bilan  sug'orilgan 
shoirona  drama  tarixida  hal  qiluvchi  bosqichga  aylandi.  Bayron  muqimlashib 

---

 
245 
qolgan  g'oyalarga  shubha  bilan  qarab,  ularni  doimo  o'z  tafakkuri  taftishidan 
o'tkazib kelgan shoirdir. Bu dramaturgiyada ham o'zini namoyon qilgan. 
Bayron  zodagon  avlodi  oilasida  dunyoga  kelib,  yoshligini  Shotlandiya 
qishloqlarida  o'tkazgan.  17  yoshida  tog'asi  vafotidan  keyin  uning  merosi  va  lord 
unvonini  oladi,  Kembrij  universitetida  tahsil  ko'radi.  Bayron  lordlik  burchini  el-
yurt oldidagi, dunyo taqdiri oldidagi mas'ullik ma'nosida qabul qilgan edi. Lordlar 
palatasiga  kirib  nutq  so'zlaydi,  tirikchiligi  xarob  ahvolga  tushib  qolgan 
to'quvchilarni  himoya  qilib  chiqadi.  U  mehnatkashlarni  «aholining  eng  foydali 
qismi» deb ataydi va davlat buzrukvorlarini tartib o'rnata olmaslikda ayblaydi. 
Bayron  dastlabki  ikki  qo'shig'i  «Chayld  Garold»  va  boshqa  asarlari  bilan 
dovrug'  taratgach,  1816-yili  bir  umrga  o'z  yurtidan  chiqib  ketadi.  U  Shveysariya, 
Italiyada yashaydi, Yunonistonda vafot etadi. 
Bayron  qahramoni  favqulodda  ko'rinuvchi  va  shu  favquloddaligi  bilan 
fahrlanuvchi  qahramondir.  U  odamlarni  sevadi,  lekin  ayni  paytda  ulardan 
jirkanadi. Ha, u boshqalarda ko'ringan badbinlikni dahshat ichida o'zida ham topa 
boshlaydi. Shunday bayronnamo haybatlilik «Manfred» dramatik poemasida keng 
namoyon bo'lgan. Asar 1816-yili Shvetsariyada yozilgan. 
«Manfred»  «Gyotening  «Faust»  asari  ta'sirida  yozilgan.  Bayron  nemis  tilini 
bilmaganidan  shvetsariyalik  bir  do'sti  unga  Gyote  asarining  bir  qismini  tarjima 
qilib bergan. Bayron Gyote asaridan, avvalo, undagi olam sirini ochish, to'siqlarni 
yengishga  qodir  ruhiy  qudratlilik  g'oyasini  qabul  qiladi.  Lekin  «Manfred»  asari 
umidsizlik  ruhidagi  asar  bo'lib  chiqdi.  Bayron  qahramoni  olam  va  insoniy  qalb 
sirlarini  ochib, xilqat  qudratini  o'z  izmiga  olgan  holatda  ko'rinadi.  Lekin  bu  bilan 
o'ziga ham, o'zgalarga ham naf keltirmaydi; sababi, Manfred nazdida dunyo qonuni 
— azob-uqubat chekish qonuni bo'lib chiqadi. Manfred jinoyat yo'li bilan odam va 
olamni  anglaydi.  Endi  u  shularning  unutilishini  o'ylaydi.  Lekin  buning  aslo  iloji 
yo'q. 
Bayron qahramoni vijdon azobida faryod chekadi. Shoir Manfred obrazi orqali 
ma'rifatparvarlar  ezgu  g'oyalari  sarob  bo'lib  chiqqanligini  ifodalaydi,  odamlar 
sha'ni-nafsoniyati,  deya  kurash  ochish  lozimligini  anglab,  noaniq  kelajak 

---