Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Rejissyor  Jorj  Berr  1921-yili  Molyerning  «Tartyuf»  asarini  yangicha  talqinda 
sahnaga qo'yishga urunib ko'rdi. Unda voqealar goh Orgon uyi ichida, goh ko'cha 
yoki  bog'  qo'ynida  ko'rsatildiki,  natijada  klassitsizm  estetikasining  muhim 
shartlardan biri - o'rin birligi qoidasiga putur yetkazildi. Berr vaqt birligi qoidasini 
ham yo'qqa chiqardi. U asarni yangi sahnaviy shaklga ko'chirdi-yu, lekin uni davr 
ruliiga  mos  yangi  fikr  ma'no  bilan  boyitolmadi.  Shu  bois  «Komedi  Fransez» 
teatrining keyingi ishlarida Berr tajribasi davom ettirilmadi. Lekin muhimi shunda 
ediki,  mumtoz  merosga  yangicha  munosabat  «Molyer  uyi»ning  o'zida  boshlandi. 
1933-yilning oxirida Emil Fabr sahnalashtirgan Shekspirning «Koriolan» asari esa 
davr  og'riqlariga  ohangdosh,  chinakamiga  zamonaviy  dolzarb  spektaklga  aylandi 
(gap  Germaniyada  natsistlar  hokimiyatni  egallashi  ustida  boradi).  Koriolan  rolini 
navbati bilan Rene Aleksandr (1885-1945) va Jan Erve (1884-1962) o'ynadilar. 
«Komedi  Fransez»  teatri  zali  jang  maydoniga  aylangan  bo'lib,  spektakl 
tomoshabinlarning  bir  qismi  uchun  diktatura  xavfiga  qarshi  chaqiriq,  boshqa  bir 
qismi tomoshabinlar uchun qudratli shaxsni ulugiash g'oyasi tarzida qabul qilindi. 
1936-yili «Komedi Fransez» teatri ma'murligi vazifasiga Eduard Burde (1887-
1945) tayinlanadi. Ko'plab “xulq-atvor komediyalari" muallifi Burde keksa fransuz 
teatrini  zamonaviy  muammolarga  yaqinlashtirish  zarurligini  yaxshi  bildiradi. 
Shuning uchun ham u «Komedi Fransez» teatriga atoqli rejissor Jak Koponi va un-
ing «Kartel» birlashmasiga kiruvchi izdoshlaridan Sharl Dyullen, Lun Juve, Gaston 
Batilarni taklif etadi. 
Teatrning  faoliyati  bu  davrda  bamisoli  uch  yo'nalishda  davom  etdi.  Truppa 
aktyorlarining  bir  qismi  repertuarda  faqat  aktyorlik  mahorati  va  malakasini 
namoyish  etuvchi  ko'hna  qoida,  andozalar  bo'yicha  yaratilgan  spektakllami 
daxlsizlikda  saqlab  turish  uchun  intildilar.  Rassinning  «Fedra»,  Molyerning 
«Erlarga  saboq»,  Dyuma  —  o'g'ilning  «Deniza»  spektakllari  shunday  asariardan 
edi. 
Faoliyatining  ikkinchi  yo'nalishi  1936—  1940-yillari  Jak  Kopo  nomi  bilan 
bog'liq bo'ldi. Atoqli rejissor, aktyor, teatr pedagogi, teatr haqida ko'plab maqolalar 
muallifi  bo'lmish  Kopo  estradada  fransuz  tragediyalaridan  parchalar  o'qish  bilan 

---