Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Jan  Anuy  Fransiyaning  eng  dovruqli  dramaturglaridan  biridir.  Anuy 
dramaturgiyasining  muhim  bir  jihati  shu  bilan  belgilanadiki,  u  san'atning 
hayotbaxsh nahridan uzoqlashmay, ommaviy teatrning ish tajribalari asosida qalam 
tebratdi,  oqibat  natijada  uning  asarlari  Fransiyadagina  emas,  boshqa  mamlakatlar 
teatrlarida  ham  shuhrat  qozondi.  30-yillarning  boshlarida  «Oqsichqon»,  «Bir 
ariston  bo'lgan  ekan»,  «o’g'rilar  pali»,  «Yuksiz  sayyoh»  kabi  ijtimoiy  noro-zilik 
ohangiga to'la qator asarlar yaratadi. 
Anuyning  «Oq  sichqon»  degan  birinchi  pyesasidayoq  shunday  muhim 
muammolar ko'tarildiki, keyinchalik ham muallif bu muammolarga tez-tez qaytadi. 
Pyesada oldi-sotdi, pul, boylik hukm surgan muhitda insoniy baxt insof va diyonat 
haqida o'ylashning o'zi behudaligi idrok etilgan edi. 
“Q'g'riIar  bali”  degan  oqilona  komediya-balet  ham  hudbinlik,  haromxo'rlikka 
qarshi ohanglarga to'la edi. 
Anuyning 30-yillar o'rtasi va ikkinchi yarmiga oid asarlarida ijtimoiy norozilik 
ohanglari  baralla  jaranglay  boshlaydi.  “Bir  ariston  bo'lgan  ekan”  (1935) 
pyesasining markaziy qahramoni baobro'y burjua oilasidan chiqqan kishi bo'lib, u 
moliyaviy operatsiyada qonunni buzganligi uchun o'n besh yilga qamaladi. Jazoni 
o'tab  qaytgach,  ongi  qayta  uyg'ongan  bu  kishi  diyonatsiz  tartibotdan  yuz  o'girib, 
oilani ham butkul tark etadi. 
“Yuksiz  sayyoh”  pyesasi  ham  shunga  o'xshash:  birinchi  jahon  urushida  og'ir 
jarohat olib, xotirasidan  ajralgan  Gaston  o'n  sakkiz  yillik umrini  nogironlar  uyida 
o'tkazadi,  oxiri  nufuzli,  davlatmand  oilasini  topadi.  Lekin  qahramon  ko'z  o'ngida 
o'tmishi  jonlanib,  qad  ko'taraveradi,  Zohiran  shafqatli,  muruvvatli  bu  xonadonda 
aslida  shafqatsizlik,  aldov  va  yolg'onchilik  hukm  surardi.  Gaston  o'z  o'tmishidan 
yuz  o'girib,  yangi,  g'uborsiz  hayot  kechirish  istagida  bir  yetim  bola  bilan  uydan 
chiqib ketadi. 
“Yovvoyi qiz” (1934) Anuyning bu davrdagi yirik pyesalaridan biri bo'lib, unda 
Tereza  degan  qiz  bilan  boyvachcha  Floran  degan  yigit  o'rtasidagi  sevgi  orqali 
tabaqaviy ziddiyatlar ochiladi. 

---