Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
deb  hisobladi  Kreg.  Biroq  teatrda  chizma  bezaklarga  asoslanganda,  bunday  bir 
jinsli  makoniy  muhit  yaratish  mumkinmi?  Bezatilgan  ko'rinishlar  bilan  uch 
o'lchamli inson tanasi orasida qanday mutanosiblik yaratish mumkin? 
Kreg  odatdagi  sahnaviy  makon  yaratish  usulidan  voz  kechib,  dekoratsiya 
o'rnida  me'moriy  inshootlar  asoslangan  antik  teatrni  namuna  qilib  olishni  taklif 
etdi. 
Sahnaviy  makon  islohi  masalasi  Gordon  Kreg  nazariyasining  eng  muhim 
jihatlaridan  birini  tashkil  etadi.  U  sahnada  birinchi  galda  me'moriy  inshootni 
tiklash, yassi bezakni hajmdor ko'rinishga aylantirishga intildi. Shu zaylda sahnada 
harakatga  keltirib,  voqea  tarzi  o'zgartiriladigan  turli  shaklli  me'moriy  qurilma  — 
shirma  (to'siq  —  parda)  ifoda  usuli  maydonga  keldi.  Shunday  qilib,  sahnaviy 
makon  spektaklning  ajralmas  tarkibiy  qismiga,  ya'ni  Kreg  ijodining  asosiy 
mavzularidan  insonning  olamga  munosabati  mavzusini  ochuvchi  ifoda  omiliga 
aylandi. Boshqacha aytganda, Kregning tomoshabin olamni yaxlit va yagona hilqat 
tarzida qabul qilishi kerak, degan qoidasi shu tarzda amalga oshirildi Kreg o'zining 
1911-yili nashr etilgan “Teatr san'ati” kitobida musavvir eskiz ustida ishlar ekan, u 
“avvalo,  shoir  fikriga  hamohang  bo'lib”,  voqea  o'rnini  topishi  kerak,  deb  yozgan 
edi.  
Kreg  teatri  -  bu  rejissor  teatridir.  Pyesa  muallifidan  boshlab  aktyorgacha 
hamma  shu  rejissor  mo'ljalini  ro'yobga  chiqarishi  kerak.  Kreg  shu  shartlar 
bajarilgandagina  bir  butun,  yaxlit  spektakl,  chinakam  san'at  asarini  yaratish 
mumkin  degan  fikrga  keldi.  «Barcha  ifoda  omillarni  uyg'unlashtirishdek  rejissor 
intilishi  astoydil  qabul  qilinib,  amalga  oshirilmas  ekan,  yuqori  samaraga  erishishi 
mumkin  emas”  deb  yozdi  Kreg  o'z  kitobida.  Kreg  o'zi  qo'ygan  spektakl  bezagi 
eskizini doimo o'zi chizgan. 
Makoniy  yechim  masalasi  Kreg  spektakllarida  birinchi  darajali  ahamiyatga 
molik masaladir. Asar mohiyatini aktyordan ko'ra ko'proq ko'rinishlar orqali ochish 
Kreg  spektakllarining  asosiy  xususiyatiga  aylanadi.  Shu  tufayli  uning 
spektakllarida  nur  va  rang ifodalari  alohida  ko'zga tashlanuvchi  omil  hisoblanadi. 
Nur,  xatti-harakat  makoniy  yechim  silsilasida  spektakl  timsolini  yaratishda 

---