Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
mashhur  rollaridan  edi.  Olivye  Hamletidan  Gilgud  qahramoniga  xos  zakovatlilik 
va  qalb  og'riqlarini  izlash  behuda.  Qora  sochli,  yelkador,  metindek  mustahkam 
gavdali,  yuz-ko'zini,  bo'y-bastini  jiddiylik  qoplagan.  Hamlet  —  Olivye  jangchi 
misol  shiddatkorlik  bilan  qadam  tashlab,  Elsinor  bo'ylab  borardi.  Uni  alam  va 
qasos o'ti qiynar, qahru qat'iyati bo'lg'usi olishuvlar uning foydasiga hal bo'lishidan 
darak berib turardi. Shubha va hadik unga yot edi.  Tanqidchilar, uning Hamletida 
Hamletnamo o'ychanlikdan asar ham  yo'q, deb ta'na qilganlari bejiz emas. Olivye 
talqinining  o'z  mantiqi  bor  edi.  Aktyor  Daniya  shahzodasi  rolini  urush  arafasida 
ro'y bergan ijtimoiy buhronlar, fashizm vasvasasi avj olgan shafoitda o'ynaganligi 
uchun ham uni adolat yo'lida o’limdan ham tap tortmovchi kuchli va mardonavor 
shaxs tarzida talqin etgan edi. 
30-yillar  ingliz  rejissyorlari,  tabiiyki,  yaqinlashib  kelayotgan  dahshatli 
voqelarga  nisbatan  befarq  turolmadilar.  Davr  sadosi  Shekspir  tragediyalari 
bo'yicha  yaratilgan  eng  sara  spektakllarda  o'z  ifodasini  topdi.  F.  Komissarjevskiy 
tomonidan Stratforddagi «Shekspir xotira teatri»da qo'yilgan «Makbet» (1933) va 
T.  Gatri  «0ld-Vik»  teatrida  sahnalashtirgan  «Hamlet»  (1938)  shunday  spek-
takllardan edi. 
«Makbet»  Stratforddagi  «Shekspir  xotira  teatri»ning  1926-yili  yonib  ketgan 
eski binosi o'rnida yangisi tiklangandan bir yil keyin dunyoga kelgan spektakl edi. 
Biroz  mavhum  teatrona  ko'tarinkilik  usuliga  moyil  rejissyor  Komissarjevskiy 
Shekspir tragediyasini dag'al zamonaviy turmush tarziga ko'chirishga harakat qilib, 
yarim  afsona  shotland  tarixiy  voqealarini  30-yillar  siyosiy  vaziyatiga 
yaqinlashtirdi. 
1940-yili  «Old-Vik»  teatrida  bosh  rolda  Gilgud  ishtiroki  bilan  «Qirol  Lir» 
tragediyasi  qo'yiladi.  Spektaklda  Liming  hayot  yo'li  ezgulikning  uyg'onish  yo'li 
tarzida  idrok  etildi.  Mahobatli  moviy  libos  kiygan  takabbur  hukmdor  asta-sekin 
g'am-iztirob chekishga qodir insonga aylanib boradi. Sahnadan-sahnaga o'tish bilan 
uning  ovozi  mayin  tortib,  harakatlari  sokinlik  kasb  etar,  qalbida  rahm-shafqat 
ovozi baralla kuchayib borardi. Intihoda Lir — Gilgudning qoni qochgan, yuzi joni 

---