Ўзбекистон республикaси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Металлдан қилинган идишларга эмал ва бошқа нарсалар билан 
буёқ берилади. Пўлат идишларга ҳам шундай ишлов берилади. Пулат 
идишларга рух берилади. Бундай идишларда маҳсулот тузлаш, таом 
пишириш, ичиш учун сув қайнатиш мумкин эмас. Рухланган идишларда 

---

92 
совуқ сув, ўсимлик ёги сақдаш мумкин. Қалай билан оқартирилган 
идишлар оқ, тунукадан ёки қора пўлат тунукадан тайёрланган бўлади, 
қўрғошин билан қопланади. Буларда сут-қатиқ, маҳсулотлари сақлаш, 
сув қайнатиш мумкин эмас, маҳсулотни бузади, чойнинг маза тусини
узгартиради. Бу идишларни хатто қаттиқроқ порошок билан ювиш ҳам 
тавсия этилмайди. 
Зангламайдиган пўлат ва хромникел эритмасидан тайёрланган 
идишлар гигиеник талабаларга жавоб беради. Бу материаллар юқори 
зангбардошлиги, кимёвий турғунлиги, таомга зарарсизлиги, органик 
кислота юқори бўлса ҳам таомга зарарли моддалар таъсири бўлмаслиги 
билан ажралиб туради. Асосан суюқ, таомлар тайерлаш ва уларни 
сақлашда қўл келади. 
Жез идишлар асосан сув қайнатиш, қиёмлар пишириш ва бошқа 
ишларда ишлатилади. Булар алюмин ва эмалланган пулат идишларга 
қараганда жуда чидамли. Жез идишларга органиқ қислота, сут, ёғ ва
бошқа маҳсулотлар таъсир қилади. Шунинг учун таом тайерлаш, сув 
қайнатишга мулжалланган жез идишларнинг ичи қалайи билан 
ишланади. Қиём пишириладиган идишларга қалайи суви юритилмайди, 
қанддаги, мевалардаги органик кислота жез эритилишига йул қўймайди. 
Кам ишлатиладиган жез идишлар вақт ўтиши билан қораяди ва кўк 
доғлар билан қопланади. 
Чўян идишлар асосан таомларни қовуриш учун ишлатилади. 
Улар қора тусда чиқарилади, бир томони ёки икки томони ҳам шиша 
эмал билан қопланади. Коpa чўяндан ясалган идишларнинг сиртқи 
томони дагалроқ бўлади. шунингучун эхтиёт бўлиб ишлатиш керак, 
ақс холда занг-лаш холлари юз бериши, организм учун зарар бўлмаса 
ҳам, таомнинг маза ва рангига таъсир қилиши мумкин. Бундан ташқари 
темир тузи витаминларни емиради. Эмал-ланган чуян идишлар 
гигиенага мос, органиқ қислота, ишқор, туз таъсирига чидамли. Эмали 
қучган идишлардан таом тайёрлашда фойдаланиш мумкин эмас. Чуян 
идишларни ҳам худди пўлат ва эмалланган идишлар сингари 
тозаланади. Энг яхшиси бунда ош содаси ишлатилиши маъқул.