K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet85/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Ketananlar 
Catena so‘zi lotin tilida «zanjir» ma’nosini beradi. Faqat bunday turdagi molekulalarda 
zanjirlar kimyoviy bog‘  hosil  qilmasdan, balki, shunchaki  biri ikkinchisi orqali  o‘tib ketadi. 
Ushbu  nomni  1960-yilda  AQSHlik  kimyogar  Edel  Vesserman  o‘ylab  topgan.  Ketananlarga 
o‘xshash  yana  bir  turdagi  molekulalarda  sikllardan  biri  orqali  o‘tgan  ochiq  zanjir  mavjud 
bo‘ladi.  Bunday  ko‘rinishdagi  molekulalarni  1967-yilda  Harrison  tomonidan  sintez  qilingan 
edi. Ushbu tur molekulalarga rotaksanlar deb nom berilgan. U lotin tilidagi g‘ildirak ma’nosini 
beruvchi rota so‘ziga, g‘ildirak o‘qi ma’nosini beruvchi axis so‘zini qo‘shilishidan yasalgan.  
Klaster 
Ingliz tilida cluster tarzida yoziladigan bu so‘z bir-biriga o‘zaro yaqin bo‘lgan bir necha 
ma’noni  anglatadi.  Xususan,  u  «to‘da»,  «uyum»,  «tutam»,  «shingil»,  «gala»,  «g‘uj»  degan 
ma’nolarni shu so‘z orqali ifodalash mumkin. Kimyoda esa, bir yoki bir necha atomdan iborat 
o‘zakka birikkan organik yoki noorganik liganidlardan iborat  birikmalarga aytiladi. Odatda, 
o‘zak  biror  metall  atomlaridan  iborat  bo‘ladi.  Klasterdagi  atomlar  soni  juda  katta  bo‘lishi 
mumkin.  Masalan,  1988-yilda  formulasi  Pd
561
(phen)
60
(OAc)
180
,  bo‘lgan  palladiyli  klaster 
sintez  qilingan  edi.  Undagi  phen-  qismi  1,10-fenantrolinning  (Ас=СН
3
СО‒)  standart  nomi 
sanaladi.  
Klatrat 
Qadimgi  yunon  tilida  «panjara»  degan  ma’noni  anglatgan  klethra  so‘zi  lotin  tiliga 
clathri tarzida ko‘chib o‘tgan. Shu nom bilan kimyoda muayyan moddaning kristall panjarasi 
ichidagi bo‘shliq  joyga  boshqa biror modda molekulasini kiritish orqali  hosil  qilingan fizik 
birikmalar  nomlanadi.  Bunday  fizik  birikmalarga  misol  tariqasida  gidroperit  tabletkalarini 
keltirish  mumkin.  Unda  H
2
O
2
  molekulalari  mochevina  kristall  panjarasi  kanallari  ichiga 
joylashtirilgan bo‘ladi. Mazkur terminni 1948-yilda ingliz kristallografi olimi Gerbert Markus 
Pauell (1906-1991) fanga joriy qilgan edi.  
 


76 
 
Koeffitsient  
Ko‘plab fanlarda uchraydigan bu termin ham o‘sha «birgalikda» ma’nosini beruvchi 
lotincha  co  old  qo‘shimchasiga,  efficiens  o‘zagi  qo‘shilishidan  hosil  bo‘lgan.  Bu  so‘zning 
aynan tarjimasi ma’nosi lotin tilida «ko‘maklashmoq» degan so‘zga to‘g‘ri keladi. Bilasizki, 
fanda koeffitsientlar biror o‘zgaruvchining oldida unga nisbatan ko‘paytirish kerak bo‘lgan son 
tarzida ishlatiladi.  

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish