Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
116
рўйхатдан ўтказилганлигидан қатъи назар, уларнинг умумий биргаликдаги 
мулки ҳисобланади.
Суд амалиётидан келиб чиққан ҳолда фуқаролик муомаласида нисбатан 
кўп учрайдиган уй қурилишидаги иштирокка асосланган мулк ҳуқуқини 
эътироф этишга оид муносабатларнинг ҳуқуқий ҳолатига тўхталиш лозим. 
Амалиётда уй-жойнинг қурувчилари ўртасида уйнинг бир қисмига нисбатан 
уй қурилишидаги иштирокка асосланган мулк ҳуқуқини эътироф этиш бўйича 
низолар учрайди. Бироқ қайд этиш лозимки, уй қуришда иморат солувчига 
ёт шахсларнинг иштирок этганлиги қурилган уйнинг бир қисмига нисбатан 
уларнинг мулк ҳуқуқини эътироф этиш учун асос бўла олмайди.
Яъни якка тартибда уй-жой қурилишида маблағи, қурилиш материаллари 
ёки меҳнат кучи билан иштирок этган шахслар бундай асос билан уй-жойнинг 
бир қисмига мулкдор бўла олмайдилар.
Айрим ҳолларда, судлар ишнинг барча ҳолатларини инобатга олиб, 
мазкур шахсларга уйнинг бир қисмига нисбатан мулк ҳуқуқини эътироф этиши 
мумкин. Бунда тарафларнинг ўзаро ҳақиқий муносабатлари синчковлик билан 
текширилиши, уй қурилишида уйнинг бир қисмига нисбатан мулк ҳуқуқи 
бор деб эътироф этилишига даъвогарлик қилаётган шахслар иштирокида 
амалга оширилганлигининг сабаблари, тарафлар ўртасида уйга нисбатан 
умумий мулкнинг вужудга келиши тўғрисида келишув бўлган-бўлмаганлиги 
аниқланиши зарур.
Шунингдек, иморат солувчига унинг оила аъзолари ёки қариндошларининг 
уй қуришда ёрдам берганлиги фактининг ўзи уларнинг уйнинг бир қисмига 
бўлган мулк ҳуқуқини суд тартибида эътироф этишга асос бўла олмайди.
Бундай даъво ана шу шахслар билан иморат солувчи ўртасида уйга нисбатан 
умумий мулкнинг вужудга келиши тўғрисида келишув бўлган ҳамда улар 
(шахслар) айни ана шу мақсадда уй қурилишига ўз меҳнат ва маблағларини 
қўшган ҳоллардагина суд томонидан қаноатлантирилиши мумкин. Бундай 
келишув эса фуқаролик қонунчилиги нормаларига кўра ёзма равишда тузилган 
бўлиши керак. 
Шу сабабли, якка тартибда уй-жой қуришда иштирокчиликдан келгусида 
умумий биргаликдаги ёки улушли мулк ҳуқуқи вужудга келиши назарда тутилса, 
бундай муносабатлар тўғрисидаги келишув тегишли тартибда (ёзма равишда) 
расмийлаштирилиши лозим.