Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

19.2. Назоратнинг моҳияти ва маъноси
К орхонанинг фаолият кўрсатишида, айниқса, 
қабул қилинган ечимнинг бажарилишида раҳбарлик 
қилиш назорат билан чамбарчас боғланган. Назорат 
бошқарув жараёнининг якунловчи босқичи ҳисобла- 
нади. Агар кўрсатма юқоридан пастга келадиган ах- 
боротни вужудга келтирса, назорат қайтарма алоқа 
шакли ҳисобланиб, юқори бошқарув органи кўрсат- 
маларининг бажарилиши ҳақида ахборот беради.
Назорат ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жа­
раёнининг бутун ҳак^қий манзарасини кўриб туриш 
имкониятини яратади. Қабул қилинган ечимларнинг 
таъсирчанлиги ва уларнинг ўз вақтида бажарилиши 
пировард натижада назоратнинг самарадорлигига 
боғлиқ. Буларнинг ҳаммаси бошқариш органи учун 
назоратнинг пухта ва ихчам тизимини вужудга кел­
тириш зарурлигидан далолат беради.
Одамлар ўзларига ваколат қилиб берилган ҳуҳуқ 
ва мажбуриятларини доим ҳам қабул қилавермайди- 
лар. Улар олдига қўйилган мақсадларга эришишда раҳ- 
бар (менежер)га ҳар вақт ҳам етарли даражада далил 
етказилавермайди. Атроф-муҳит шароитлари ўзгара- 
ди ва ташкилот ҳам уларга тегишлича мослашиши 
лозим. Буларнинг барчасига назорат ёрдамида эри- 
шилади.
Бошқарув назорати — бу бошқаришнинг муҳим 
вазифаларидан бўлиб, усиз режалаштириш, ташкил 
этиш, раҳбарлик қилиш ва мойиллик каби вазифа­
ларни тўлақонли амалга ошириб бўлмайди.
Бошқариш назорати раҳбар (менежмент)нинг энг 
муҳим вазифасидир. Чунки у самарали ечимлар қабул 
қилиш учун ахборотлар манбаи ҳисобланади. Раҳбар 
пировард натижада қабул қилинадиган ечимларнинг 
ташаббускори бўлиб чиқиши туфайли у ана шу ечим­
ларнинг бажарилиши устидан назоратни ташкил
258
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қилишнинг ҳам ташаббускори бўлиши керак. Менеж­
ментнинг ҳар бир ечими ўз моҳияти ва шакли жиқа- 
тидан шундай бўлиши керакки, у доимо ўзгариб ту- 
радиган ишлаб чиқариш вазиятида ечимнинг бажа­
рилиши устидан назорат қилиш имкониятини берсин. 
Масалан, жамланма бошлиғининг буйруғида одатда 
кўрсатилган ишларни маълум муддатда бажариш ус­
тидан назорат қилиш топширилган шахслар кўрса- 
тилади. Бу бевосита, тезкор назорат бўлиб, унинг ва­
зифаси ечимларни бажаришни ташкил қилишдан 
иборатдир.
Назоратнинг вазифасига фирма ёки ташкилотнинг 
барча бўлинмалари фаолиятининг ҳақиқий натижа­