Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

20.2. Норасмий ташкилотларнинг ривожланиши ва 
уларнинг тавсифи
Расмий ташкилотлар раҳбарларнинг истак-хоҳиш- 
лари билан тузилади. У тузилиши биланоқ, яна иж­
тимоий муҳит бўлиб қолади, унда раҳбар истамаган 
йўл-йўриқлар бўйича инсонлар ўзаро таъсир кўрса- 
тадилар. Кишилар ҳар хил катта-кичик гуруҳларнинг 
вакиллари билан жамоа жойларда, мажлисларда, иш­
дан кейин, тушлиқцан сўнг гаплашадилар. Ижтимо­
ий ўзаро муносабаталардан кўпгина дўстона гуру\- 
лар, норасмий гуруҳлар пайдо бўла бошлайди, бу­
ларнинг барчаси бир бўлиб, норасмий таш килот 
кўринишини олади.
271
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Норасмий ташкилот — бу ўз-ўзидан юзага келади- 
ган кишилар гуруҳи, бунда маълум мақсадларга эри­
шиш учун мунтазам ўзаро таъсир этади. Норасмий 
ташкилотларнинг ривожланиши ижтимоий ўзаро таъ­
сир этишга асосланган бўлиб, расмий ташкилотлар- 
дан келиб чиқади.
Нима учун одамлар гуруҳларга ва норасмий таш- 
килотл^рга кирадилар?
Одатда, одамлар расмий ташкилотларга кириб да- 
ромад олишларини биладилар. Худди, шунингдек, 
норасмий ташкилотларга киришлари сабаблари бор. 
Норасмий ташкилотларга киришнинг сабабларининг 
муҳими: мансублик ҳиссида эҳтиёжини қондириш, 
ўз муаммоларини ечишда ёрдам сўраш, ташқи қур- 
шовнинг ҳуружларидан ҳимоя қилиш, мулоқот, ўзла- 
ри ёк^ирган кишиларга яқин муомалада бўлиш. Гуруҳ 
меъёрлари расмий белгиланганларидан афзал бўлган 
қолларда коллективизм руҳи баланд бўлади ва меҳ- 
нат унумдорлигининг жуда юқори бўлиши кузатила- 
ди, бу эса унинг ютуқлари. Камчиликлари: самара- 
дорликнинг пасайиши, ёлғон миш-мишларнинг та- 
рқалиш и ва ўзгариш ларга қарш и ли к кўрсатиш
одатлари. Норасмий ташкилотларнинг бирламчи тав­
сифи — бу ижтимоий назорат, ўзгаришларга қарши- 
лик кўрсатиш, норасмий раҳнамолар ва миш -миш ­
ларнинг пайдо бўлиши.
Гуру\ларнинг самарадорлигини ош ириш учун 
мажлисларни олиб борувчи олдиндан муайян мақ- 
садларни аникдаб, қатнашувчиларнинг қобилиятла- 
ридан фойдаланиб, ишонч муҳитини яратиб, тўқна- 
шувларни самарали бошқариб ва гуруҳли фикрлар- 
нинг келиб чиқишидан холи бўлолса, шундагина 
мажлис фойдали бўлади, норасмий ташкилотларнинг 
камчилик томонларининг кучайиб кетишига олдин­
дан чора қўлланган бўлади.
Норасмий ташкилотларнинг ривожланиш жараё­
ни ва сабаблари норасмий ташкилотдаги инсонлар- 
нинг хусусиятларига бир вақтда ҳам ўхшаши, ҳам 
ўхшамаслиги мумкин. Бу тавсифларни ўрганиш ало-
272
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ҳида тадқиқот бўлиб, биз уни тўлиқ ўтказиш имко- 
нига эга эмасмиз. Норасмий ташкилотларнинг асо­
сий тавсифлари қуйидагилар: ижтимоий назорат; ўзга- 
ришларга қаршилик кўрсатиш; норасмий раҳнамо- 
лар.
Хоторн заводида ўтказилган экспериментдан но­
расмий ташкилотлар ўз аъзоларини ижтимоий назо­
рат қилишлари маълум бўлди. Бунда биринчи қилиб 
меъёр — хулқнинг қўлланадиган ва қўллаб бўлмай- 
диган гуруҳлар намунаси белгиланади ва мустаҳкам- 
ланади. Гуруҳ қабул қилган меъёрларга ҳар бир шахе 
риоя этиши керак.
Инсонлар норасмий ташкилотдан мўлжалланган 
ёки амалий ўзгаришларда фойдаланиш и мумкин. 
Бўлимда ёки ташкилотда ўтказиладиган ўзгаришлар-