Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

Yurakning o’tkazuvchi sistemasi (Systema conducens cardiacum). Bu sistema o’tkazuvchi 

(atipik) yurak mushak hujayralari (myocyti conducens cardiacum) dan iborat bo’lib, ular impulslarni 

(qo’zg’alishni)  vujudga  keltiradi  va  uni  qisqaruvchi  (tipik)  yurak  mushak  hujayralariga  o’tkazadi. 

Yurakning o’tkazuvchi sistemasi tarkibiga sinus-bo’lmacha yoki sinus (Kis-Flak) tuguni, bo’lmacha-

qorincha  yoki  atrioventrikulyar  (Ashof-Tovar)  tuguni  hamda  qorinchalararo  tutam  (Gis  tutami)  va 

uning qisqaruvchi miotsitlarga qo’zg’alishni o’tkazuvchi tarmoqlari kiradi. Gis tutami o’ng va chap 

oyoqchalarga bo’linadi. Ulardan esa yurakning maxsus atipik tolalari –  Purkine tolalari boshlanadi 

(138-rasm, I). 

 

O’tkazuvchi sistemada uch xil hujayralar tafovut qilinadi. Impulslar cinus tugunida vujudga 

keladi.  Tugunning  markazida  asosan  o’z  –  o’zidan  qisqaruvchi  I  tip  hujayralar,  ya’ni  ritmni 

boshlovchilar yoki Peysmeker hujayralari joylashadi (138-rasm, II A). Ular ko’p burchak shaklidagi 

kichik  (diametri  8–10  mkm)  hujayralar  bo’lib,  sitoplazmasida  oz  miqdorda  tartibsiz  joylashgan 

miofibrillalar tutadi. Miofibrillalar tarkibida  miofilamentlar ancha siyrak joylashadi, A va  I disklar 

unchalik aniq  bilinmaydi. Mitoxondriyalar juda oz,  yumaloq  yoki  oval shaklda va  mayda bo’ladi. 

Sarkoplazmatik  to’r  sust  rivojlangan.  T-sistema  bo’lmaydi,  ammo  sitolemma  bo’ylab  juda  ko’p 

pinotsitoz pufakchalar va kaveolalar joylashgan bo’lib, ular hujayra membranasining yuzasini deyarli 

ikki  marta  oshiradi.  Sitoplazmasida  kalsiy  ionlari  ko’p,  qisqarish  uchun  kerakli  energiya  asosan 

glikoliz jarayoni orqali ta’minlanadi. 

 

---

 

223