Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Lroektcion  tolalar  miya  po’stlog’iga  organizmning  ichki  va  taig^  qi  muhitidan  yo’nalgan  nerv 

impul’slarini  o’tkazadi.  SHu  bilan  birga  proektcion  tolalar  o’z  tarkibida  nerv  sistemasining  quyn 

bo’limlariga javob impul’slarini olib boruvchi tolalarni ham saqlaydi. 

Assotciativ  nerv  tolalarning  uzun  va  kalta  xillari  bo’ladt?.  Kalta  nerv  tolalari  bosh  miya  yarim 

sharlarining  ayrim  qismla

g 

rini  o’zaro  bog’lasa,  uzun  nerv  tolalari  bitta  yarim  shariing  uzoqroq 

qismlarini tutashtirib turadi. 

Komissural tolalar bosh miya po’stlog’ining uzun neyritlari hisobiga hosil bo’lib, bir bosh miya yarim 

sharini ikkinchisi byag lan bog’lab turadi. 

---

 

173 

 

• 112-rasm. Gematoentcefalik yoki «qon-miya» to’siginiig tuzilishi (sxema)'. 

rotcit  >

si

^

a

RIinng  kapill^r  atre^nda  kengaycha 

CH

es«l  qilgan  oxnrn:-5  -ieyren;  6  -  ney-ronlarning 

usymtalarn; 7 - olig)dendroglnotcit (T.N. Radostinadan. 

Bosh  miya  yarim  sharlari  po’stlog’ining  ayrim  maydonchalari  yuqorida  ko’rsatib  o’tilgan 

qavatlarning turli darajada rivoj-langanligi bilan farq qiladi. Masalan, harakat markazi hi-soblangan 

oldingi  markaziy  pushta  po’stlog’ida  uchinchi,  beshinchi  va  oltinchi  qavatlar  yaxshi  rivojlangan 

bo’lib, ikkinchi va to’r-tinchi qavatlar sust rivojlangandir. Bunday miya po’stlog’i a g-ranulyar tip 

tuzilishiga ega bo’lgan po’stloq deb ataladi. Sezuvchi markazlarda esa, aksincha, donador qavatlar 

(ya’ni ik-kinchi va to’rtinchi qavat) o’ta rivojlangan bo’ladi. Bunday tu-zilishga ega bo’lgan  miya 

po’stlog’i granulyar tipdagi po’st-loqdir. 

YUmshoq  miya  pardasidan  po’stloqqa  ko’pgina  mayda  arteriyalar  kiradi.  Bu  arteriyalarning 

ko’pchiligi tarmoqlanib, po’stloq yuza sathida va uning chuqur qatlamlarida kapillyarlar to’rini ho-sil 

qiladi. Ayrim arteriyalar oq moddaga qadar davom etib, kapillyarlarga bo’linib ketadi. Kapillyarlar 

to’rining zichligi miya po’stlog’ining hamma qavatlarida bir xil bo’lmaydi. Yirik neyronlar atrofida 

kapillyarlar zich to’rlar hosil qiladi. SHu-ni alohida ta’kidlab o’tish kerakki, bosh miyaning kulrang 

mod-dasi (po’stlog’i va yadrolari) oq moddaga nisbatan juda kuchli ri-vojlangan kapillyarlar to’riga 

ega bo’ladi. Kapillyarlarning yaxlit endoteliysi va uzluksiz bazal membranasi ularni tashqi tarafdan 

o’rab turgan astrotcitlarning o’simtalari bilan bir-likda maxsus gematoentcefalik (ya’ni «qon-miya») 

to’siqni  hosil  qiladi  (112-rasm).  Bu  to’siq  qon  orqali  keladigan  yot  moddalar-ni  miya  moddasiga 

o’tkazmaydi va shu tufayli miya neyronlari uchun himoya vazifasini o’taydi.