Мавзу: Паразитизмнинг ва трансмиссив табиий манбали касалликларнинг биологик асослари. Тиббиёт протозоологияси. Маъруза материаллари

Ёлғон ёки факультатив паразитлиликнинг вакиллари одатда эркин 
яшовчи организмлар бўлиб, улар фақат тасодифан одам ёки биронта жони- 

---

вор танасига тушиб қолгандагина, вақтинчалик паразит бўлиб кун кечира- 
ди. Ёлғон паразитларга мисол қилиб барча пашша турларининг (уй пашша- 
си, қишлоқ пашшаси, қора ва мовий гўнг машшалари) личинкаларни олиш 
мумкин. Личинкалар ифлосланган озиқ моддалар билан тасодифан одам
ичагига тушиб, ҳаётини давом эттириши ва ичак касалликларини келтириб
чиқариши мумкин (ичак миазлари).Ҳақиқий паразитлардан фарқли ра- 
вишда ёлғон паразитларнинг шу турга тегишли бўлган баъзи вакилларигина 
текинҳўрлик қилади. Лекин ҳақиқий ва ёлғонпаразитларни аниқ тафовут 
қилиш мумкин эмас. Масалан. чивин ва искабтопарнинг (москитларининг) 
фақат урғочиси маълум бир вақтлардагина қон билан озиқланади, эркак- 
лари эса эркин ҳаёт кечиради. 
Ҳўжайин ва паразитларнинг ўзаро муносабатлари даврига кўра 
вақтинчалик(муваққат) ва доимий паразитлар фарқ қилинади.
Вақтинчаликпаразитлиликда паразитлар ўз ҳаётларининг асосий қисмини 
эркин, ташқи муҳитда кечиришади. Улар ўз ҳўжайинларидан фақат 
озиқланиш давридагина, озуқа манбаи сифатида фойдаланишади. Масалан, 
баъзи бир қон сурувчи бўғимоёқлилардан чивин, кана ва бошқа 
(вақтинчалик) паразитлар аниқ бирор турга мансуб ҳўжайинларга боғлиқ.
бўлмайди. Улар турли ҳайвонларга ҳужум қилиб, ҳаёт кечирадилар. 
Доимий паразитлар учун паразит ҳаёт кечириши доимий бӯлиб, уларнинг 
айримлари фақат личинкали даврида, ӯпчилиги вояга етган даври(-имаго 
даври)да паразитлик қиладилар. Личинкали даврида паразит- 
ликқилиб яшайдиганларга, мисол қилиб вольфарт пашасининг личинка- 
сини олиш мумкин. Доимий паразитлиликда паразит ҳўжайин 
алмаштирши билан ҳаёт кечиради (безгак плазмодийлари ва бошқалар). 
Паразит учун озуқа манбаи ва яшаш жойи бўлиб хизмат қиладиган тирик 
организм унинг ҳўжайини деб аталади. Ҳар қандай одам ёки жонивор бир 
ёки бир неча паразит тури учун ҳўжайин бўлиши мумкин. Паразитлар биp 
ёки бир неча турдаги организмларда паразитлик қилишга мослашганлигига 
кўра моно ва полифагларга бўлинади.