Молия бозори kitob

БРОКЕР, ДИЛЕР ФАОЛИЯТИ 
Брокер (биржа маклери, комиссионер, куртье сток-брокер)- бу қимматли қоғозлар олди-
сотдиси ўз мижозининг топшириғига биноан ва мижознинг ҳисобидан бажарувчи 
профессионал. Брокернинг хизмат ҳақи кўртаж дейилиб, унинг миқдори олди-сотди шартнома 
суммасига нисбатан фоиз ҳисобида ифодаланади. Қимматли қоғозлар бозорида брокер 
вазифасини инвестиция воситачиси (молиявий брокер) бажаради. 
Дилер қимматли қоғозларни ўзи учун ўз ҳисобидан сотиб олади. Унинг мақсади даромад 
олиш учун сотиб олган қимматли қоғозларни юқорироқ нархда қайта сотиш. Дилер вазифасини 
инвестиция компанияси бажаради. 
Трейдер бу фонд биржасининг савдо залида брокерлик фирмасининг вақили сифатида 
фаолият кўрсатади. Фирма номидан сотиш ва харид учун буюртма қабул қилади. 
Эндиликда реестрчилар вазифасини депозитарийлар бажаради. Эмитентнинг акциядори 
ёки эмитентнинг акцияларини назорат қилувчи юридик шахслар реестрчи фаолиятини 
бажаришлари мумкин эмас. Акциядорлар реестрини белгиланган тартибда инвестиция 
муассасалари ва эмитентлар юритишлари мумкин. 
Реестрчилар фаолиятига қуйидагилар киради: 
- акциядорлар реестрини юритиш тизимини ҳосил қилувчи маълумотларни тўплаш; 
- маълумотларни рўйхатга олиш; 
- маълумотларни тартиблаш ва бериш. 
Б) ИНВЕСТИЦИЯ МАСЛАҲАТЧИСИ 
Қимматли қоғозларни чиқариш, жойлаштириш, уларнинг муомаласи масалалари, қимматли 
қоғозлар бозори ва унинг иштирокчилари ҳолатини таҳлил этиш ҳамда истиқболини белгилаш 
бўйича маслаҳат хизматлари кўрсатувчи, шунингдек қимматли қоғозлар бозори 
мутахассисларини қайта тайёрлашни амалга оширувчи юридик шахс инвестиция 
маслаҳатчисидир.
Юридик ва жисмоний шахс инвестиция маслаҳатчиси бўлиши мумкин. Улар қуйидаги 
фаолият турларини бажарадилар: 
•
қимматли қоғозлар бозорини ва унинг иштирокчиларини таҳлил қилиш ва истиқболини 
аниқлаш; 
"
Молия ва сугурта хизматлари" кафедраси
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

72 
•
молиявий воситаларни (молиявий мажбуриятларни) экспертиза қилиш; 
•
қимматли қоғозлар чиқариш, уларни жойлаштириш ва муоамлага киритиш; 
•
мутахассисларни қайта тайёрлаш; 
•
юридик ва жисмоний шахслар инвестиция системасини амалга ошириш; 
•
ҳуқуқий масалалар бўйича маслаҳатлар бериш; 
•
қимматли қоғозларнинг фонд биржаси савдоларига киритилишини ташкил этиш ва 
амалга ошириш; 
•
қимматли қоғозлар билан боғлиқ амалларни бажариш бўйича услубий ва меъёрий 
ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва тайёрлаш; 
•
қимматли 
қоғозларнинг 
сифат 
кўрсаткичларини 
(рейтингини) 
аниқлаш 
ва 
самарадорлигини ҳисоблаш; 
•
қимматли қоғозлар тўпламини (портфелини) аниқлаш ва уни юритилишини умумий 
стратегиясини ишлаб чиқариш, тўпламини бошқариш бўйича маслаҳат бериш; 
•
ахборот хизматини кўрсатиш; 
•
хусусийлаштириш бўйича ҳужжатлар тайёрлаш; 
•
хусусийлаштирилган корхоналар мулкини баҳолаш; 
•
акционерлик жамиятларининг таъсис ва ички меъёрий ҳужжатларини тайёрлаш; 
•
олди-соди ва траст бўйича бошқариш шартномаларининг лойиҳаларини ишлаб бериш ва 
ҳ.к. 
Инвестиция маслаҳатчилари пудрат ишларини бажариш ёки илмий-техникавий маҳсулот 
яратиш учун тузилган шартномалар асосида хизмат кўрсатадилар. 
Инвестиция маслаҳатчисининг капитали давлат меъёрий ҳужжатлари томонидан 
белгиланган миқдорда кам бўлмаслиги лозим. Бу капиталнинг суммасини аниқлашда юқорида 
келтирилган брокерлик идорасининг капиталини ҳисоблаш усули қўлланилади. 
Инвестиция маслаҳатчиси ўз фаолиятини бошқа турдаги фаолиятлар билан бирга қўшиб 
олиб бора олмайди.