Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

8.5.Облигацияни бахолашнинг биринчи тартиби: номиналли 
облигация. 
Агар сотиб олинаётган купонли облигация уни номинали билан 
мос бўлса, у холда уни шундай облигацияларни даромадлилиги уни 
купонли даромадига тенг бўлади. 
Кўп холларда купонли облигацияларни бозор бахоси уни 
номиналидан фарқ қилади. Бундай холда қуйидаги холат вужудга 
келиши мумкин, мисол учун: облигация муомалага чиқарилиши 
билан иқтисодиётдаги фоиз ставкалар даражаси туша бошлайди. 
Мисол: бизнинг 10 % ликда, 19 йил аввал қайтариш муддати 20 

---

605 
йилдан сўнг мулжалланган купонли облигация чиқарилди. Бу 
вақтда облигацияни эгрилик даромади аналогик инвестицион 
сифатида ва 1 чи йил қайтариш муддати билан 10 % йиллик
меъёрида жойлашган. Хозир эса қайтаришни охирига қадар 1 йил 
қолган, энди эса облигацияларни аналогик йиллик фоиз ствкалари
5 %ни ташкил этмоқда. 10 %ли номинал(1000 долл.) бўйича
купонли облигациялар мумалага чиқарилган бўлса хам, унинг
бугунги бозор бахоси 1047,62 ни ташкил этмокда. Шунинг учун
облигацияни бахоси энди унинг номиналидан ортади, бу мукофотли 
облигация дейилади. 
Бундай облигацияни даромадлилиги қандай ? 
Даромадлиликни 2 та турли хил кўрсаткичлари мавжуд: 
-жорий қиймат-йиллик купонлар бўйича тўловлар суммасини
облигацияни бозор бахосига бўлиш-нисбати орқали хисобланади. 
Купон 100 
Жорий даромадлилик=------------------- = -------------=9,55% 
Бахоси 1047,62 
Жорий 
даромадлилик 
хақиқатда 
мукофотли 
облигация 
даромадлилигидан ортмокда. Бу холат қайтариш муддатида фақат 
1000 долл. тўланиши хисобга олинмайди ёки облигация учун 
тўлангандан 47,62 долл. кам бўлади. 
Бу холатга эътибор бериш учун, облигацияни номинал қиймати
унинг бозор қийматидан фарқ қилиб, уни қайтариш вақтида 
даромадлилик дейилган даромадлилигини хисоб чиқамиз. Қайтариш 
вақтидаги даромадлилик худди дисконт ставкаси кўринишда кўриб 

---

606 
чиқилади, бу қайсики облигациялар бўйича кутилаётган пул 
тўловларини келтирилган қиймати уни жорий бахосига тенг бўлади. 
Қайтариш вақтидаги даромадлиликда барча пул тўловлари 
хисобга олиниб, буни облигация эгаси қайтариш муддатидаги
облигацияни номинал қиймати қўшилган холда бўлади. Бу холатда
облигацияни қайтариш муддати бир йилдан сўнг келиши билан
қайтариш вақтидаги даромадлилик хисоб китоби қийинрок кечади: 
Купон+номинал-жорий 
Қайтариш вақтидаги даромадлилик = -------------------------------- = 
Жорий бахо 
100долл.+1000долл-1047,62 долл. 
=-------------------------------------------- = 5%. 
1047,62 
Шундай қилиб, даромадлилик ставкаси хисоб китобида, қайсики
жорий даромадлилик (9,55%) кўрсаткичидан фойдаланган холда 
облигация сотиб олувчилар хисоб китоб қилади, буни қайтариш 
муддатида хохламаслик холатлари вужудга келиши мумкин. 
Агар облигацияни қайтариш муддати 1 йилдан ортса, у холда 
уни қайтариш вақтидаги даромадлилик хисоб китоби авалги мисолга 
нисбатан қийинрокдир. 1000 долл. номинал қийматга эга ва жорий 
бахоси 1100 долл. бўлган 2 йиллик 10 %лик купонли 
облигацияларни сотиб олишни кўриб чиқамиз. Буни даромадлилик 
қандай? 

---

607 
Бунинг жорий даромадлилик -9,09 % га тенг бўлади. 
Купон 100 долл. 
Жорий даромадлилик = ------------- = ----------------- = 9,09%. 
Бахо 1100 долл. 
Бирок, йиллик мукофотли облигацияларда жорий даромадлилик
кўрсаткичида уни қайтариш муддатида режалаштирилганга
нисбатан пастроқ хисобни эътиборга олмайди. Облигацияни 
қайтариш муддатигача бўлган даврида 1 йилдан ортади, қайтариш 
вақтидаги даромадлилик дисконт ставкаси хисобга олиниб, бу 
қайсики кутилаётган пул оқимларини келтирилган қиймати
облигацияни жорий бахосига тенг бўлади. 
PMT FV 
PV= -------------- + ------------------
(1+i) (1+i) 
Бунда: 
n-облигацияни қайтаргунга қадар йиллик тўловлар учун
даврлар сони 
i- қайтариш вақтидаги йиллик даромадлилик 
PMT- купонли тўлов 
FV- облигацияни номинал қиймати 

---

608 
Қайтариш 
вақтидаги 
купонли 
облигациялар 
бўйича 
даромадлилик маълум функциялар ёрдамиида калькулятор орқали 1 
йилдан юқори бўлган, қайсики қуйидаги: 
n- облигацияни қайтаргунга қадар йиллик тўлов даврлар сони: 
PV-облигацияни бахоси 
FV- облигацияни номинал қиймати 
PMT- купонли тўлов 
n 
i 
P
V 
FV 
РМ
Т 
якун-
натижа 
2 
? 
-
1100 
100
0 
100 
i=4.65
% 
Шундай қилиб, қайтариш вақтидаги бу икки йиллик мукофотли 
облигацияни даромади жорий даромаддан кам бўлади. 
Мазкур мисол асосий тартибни белгилаб, облигацияни бахоси 
билан унинг даромадлилиги ўртасидаги нисбатни кўрсатиб беради.