Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

бахолашни қийматли асосий усули: 
- ягона дисконт қийматига келтириш формуласидан
фойдаланилади; 
- доимий деб аталмаган (облигацияни даромадлилик даражаси 
уни қайтариш муддатига боғлиқ холда алмашади) даромадни 
эгрилигини хақиқий схемаси орқали аввалги усул корректировкасини 
кўриб чиқилади; 
- облигацияни характерли белгилари келтирилиб, буларнинг
хакиқий молия бозоридаги даромадлилиги ва бахосига қандай 
таъсир этиши кўриб чиқилади. 
- облигациянинг бозор бахосида фоиз ставаларини ўзгариши 
қандай кўринади.
Аввалги бобларда ягона рисксиз фоиз ставкалари амалда бўлса, у 
холда унинг пул тушуми оқимини маълум қийматга келтириш учун
қийинчилик туғдирмайди. Бу топшириқ дисконт ставкаси сифатида

---

595 
рисксиз фоиз ставкасидан фойдаланган холда қийматни соф 
келтириш хисоб китоб формуласи қўлланилади. 
Мисол. Сиз фиксирланган даромадга эга қимматли қоғозни 
охирги 3 йил ичида йиллик 100 дол. тўлов шарти билан сотиб 
олдингиз. Агар маълум бўлса, уч йиллик бу молиявий шартноманинг
қиймати нимага тенг? Бунда дисконтни йиллик ставкси 6%? 
Математик формула ёрдамида келтирилган қийматни коэфиценти 
келтирилган. 
1-(1+i)
Формула: РV=--------------------------------
i
N 
i 
P
V 
F
V 
PM
T 
Якун-
натижа 
3 
6 
? 
0 
100 
РV=267
.3 
Энди, қимматли қоғозлар сотиб олгандан бир соат ўтгандан 
сўнг, сиз сотишга зарур бўлиб қолдингиз. Бу вақтда рисксиз фоиз 
ставка 6 %дан 7 % га йиллик ортди. Бу холда бу учун қанча оласиз? 
Фоиз ставкаси даражаси ўзгарди, мазкур қимматли қоғозга 
қўйилган инвестициядан кутилаётган пул тушуми ўзгаришсиз қолди. 
Инвестор йиллик 7% фоиз даромадлиликни олиш учун, мазкур 
активни бахоси камайиши зарур. Дисконтланган 7% фоиз бўйича

---

596 
кутилаётган пул тушуми оқимининг келтирилган қиймати
қуйидагича: 
n 
i 
P
V 
F
V 
PM
T 
Якун-натижа 
3 
7 
? 
0 
100 
РV=262.
43 
Фиксирланган даромадли қимматли қоғозни 3 йил давомида 
йиллик 100 долл. тўлов суммасини 3 йилга келтирилган қиймати
262,43 долл. бўлди ва қимматли қоғоз ўз эгасига йиллик 7 % 
даромадни таъминлайди. Шундай қилиб, фоиз ставкани бозор курси 
ортса, у холда хохлаган фиксирланган даромадли қимматли 
қоғозларни курси пасаяди. Бу боғлиқки, инвестор сотиб олиши 
мумкинки, қачонки янги бозор шароитларига мос даромадлилик 
даражаси таъминланади.
Шундай қилиб, фоиз ставксини 1 %га ортиши қимматли 
қоғозлар курсини 4,87 долл.га камайтиради. Акс холда уни тескариси 
юзага келади. 
Бу асосий тамойилни белгилаб, маълум фиксирланган пул 
оқимини хохловчи субъектлар активларни бахолаш вақтида мазкур 
усулдан фойдаланилади.Фоиз ставкаларини бозор курсини ортиши
фиксирланган 
тўловли-тушумга 
эга 
барча 
даромадли
шартномаларни бозор бахоси бир бирига қарама қарши бўлган 
йўналишга ўзгаради. 

---

597 
Фоиз ставкаларин ўзгариш жараёни қандайлигини айтиб 
бўлмайдиган бўлиб, бунда фиксирланган даромадли қимматли 
қоғозларни курси уни охиригача қайтаргунга қадар хам айтиб 
бўлмас жараёндир. 
Маълум пул оқимларини қийматини бахолаш амалиётдаги
мисолдагидек осон эмас. Бу хакиқий оддий хаёт билан боғлиқ холда 
аниқ эмас, бу худди пул оқимларини қийматини келтиришни қайси 
формуладан фойдаланишда дисконтни ставкаси қандай бўлиши 
билан боғлиқ. Аввалдан маълумки, фоизни бозор ставкаси молиявий 
қуролларни қайтариш муддатига боғлиқ холда фарқ қилади. АКШ 
нинг казначей облигациялари бўйича( ўзаъро облигацияларни 
даромадлилиги боғлиқлиги мисол учун инвестицион сифат ва уни
қайтариши бир хил бўлади) даромадлиликни эгрилик холатда 
кўринган.