Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

2.2. Reaktori quyoshli issiqhonada joylashgan biogaz qurulmasi.

Bijg’ish jarayonini tezlashtirish va normallashtirish maqsadida

reaktordagi biomassani isitish talab qilinadi. Buning uchun isitishning bir

qancha yo’llari va turlari mavjud. Masalan, issiq suv, elektr toki yordamida

isitish tizimiga ega bo’lgan bir qancha biogas qurilmali mavjud. Ushbu reaktori

quyoshli issiqxonada joylashgan biogas qurilmasi,(14-rasm) bir tomondan

tajribaviy varianti ishlab chiqildi va qurilma unda tajriba o’tkazildi. Qurilma

mezofil rejimida ishlashga mo’ljallangan. Ushbu biogas qurilmasining reaktori

quyosh yordamida qizdiriladi.

14-rasm. Reaktori quyoshli issiqxonada joylashgan biogas qurilmasining

oddiy sxematik ko’rinishi.

1- quyoshli issiqxona;  2- reaktor; 3-aralashtirgich.

I-biogaz; II-substrat; III-bijg’ib bo’lgan maxsulot.

 Ushbu qurilmaning faqatgina reaktori issiqxonada joylashtirilgan bo’lib

unda substrat kiritish uchun patrubka va bo’shatish uchun patrubka hamda hosil

bo’lgan biogazni reaktordan chiqarish uchun patrubkalari mavjud bo’lib, reaktor

issiqlikni yaxshi o’tkazuvchi materialdan tayyorlanadi.

 Reaktor qobig’i po’latdan tayyorlangan bo’lib qobiq tashqi  tomonidan

qora rangga bo’yalgan, qobiqni ichki tomoniga biomassa kiritilgach qobiq

---

46

korroziyaga uchramasligi uchun korroziyaga qarshilik qiluvchi himoya qatlami

bilan qoplangan. Agar reaktor sirlansa uning xizmat ko’rsatish muddati uzayadi.

Ushbu qurilma reaktorini turli xil funksiyalarni bajaradigan qilib qurish ham

mumkin. Masalan, xom ashyoni uzluksiz kiritib turish yoki xom ashyoni

pinevmotik yuklash va bo’shatish hamda aralashtirish  jarayonini ham

pinevmatik tarzda amalgam oshirish mumkin. Ushbu biogas qurilmasining

isssiqxonasi quyosh nurini yaxshi o’tkazadigan shaffof materiallardan

taxlanadi. Masalan, shisha yoki pilyonkadan yasaladi.

15-rasm. Reaktori quyoshli issiqxonada joylashgan biogas qurilmasi.

Issiqxonaning quyosh tushadigan tomoni Buxoro sharoitida 39

0

C

qiyalikda quyosh nuriga perpendikulyar o’rnatiladi. Bundan maqsad tushadigan

quyosh nuri to’g’ridan to’g’ri sinmasdan o’tishini ta’minlashdir. Qurilma

reaktoriga biomassa kiritilgach uning harorati 48-72 soatda bizga kerak bo’lgan

mezofil rejim haroratiga ega bo’ladi. Reaktor normal holatga kelib ishga tushgan

haroratning 24 soatda qanday o’zgarishi ham o’rganildi. Bunda qurilmaning

---

47

tashqaridagi harorati va issiqxonaning ichki xarorati, hamda reaktorning ichidagi

biomassaning harorati o’zgarishlari o’rganildi 16-rasm.

16-rasm. Biogaz qurilmasida haroratni o’zgarishi.

 1-chiziq qurilma tashqarisidagi harorat.

 2 chiziq issiqxona ichkarisidagi harorat.

 3-chiziq reaktordagi biomassaning harorati.

16-rasm 3-chiziqda shuni ko’rish mumkin. Temperatura o’zgarishi atigi

2,5 dan 3

0

C gachani tashkil qiladi. Bundan shuni xulosa qilish mumkinki,

reaktordagi biomassa kunduzi quyosh nuridan olgan energiyasini quyosh

botganda ham o’zida saqlab qolishi va mezofil rejimga mosligi ko’rinib turibdi.

 Ushbu qurilmani O’zbekistonning barcha xududlarida qurish va undan

foydalanish mumkin.

---

48