Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

II. XOM-ASHYOSI QUYOSH ENERGIYASI YORDAMIDA ISITISH

TIZMIGA EGA BO’LGAN BIOGAZ QURULMALARINING

TAJRIBAVIY VARIANTLARI.

2.1. Xom-ashyoni isitish rejmi.

Biogaz qurulmalarida biomassani qizdirib metanli bijg’ish jarayoni

amalga oshorish xarorati 10

0

C dan 55

0

C ga qadar bo’lgan xarorat diapozonida

olib boriladi. Bu xarorat oralig’ida metanli bijg’ish jarayoni uchta rejimga

bo’linadi.

-psixofil rejim: bunda xarorat chegarasi 10

0

C dan 25

0

C gacha bo’lsa,

optimal xarorati 15

0

C dan 17

0

C oralig’i.

-mezofil rejim: bunda xarorat chegarasi 25

0

C dan 40

0

C gacha bo’lsa,

optimal xarorati 33

0

C dan 35

0

C oralig’i.

-termofil rejim: bunda xarorat chegarasi 40

0

C dan 55

0

C gacha bo’lsa,

optimal xarorati 53

0

C dan 55

0

C oralig’i.

Mezofil rejimning afzalligi va kamchiliklari.

-bijg’ishning kichik tezligi,

-katta hajmli reaktor,

-katta harfli,

-texnologik jarayon haroratini ushlab turish uchun kam energiya sarflanadi,

-texnologik jarayonning soddaligi,

-qisman sterilizatsiya,

-rejimni amalgam oshirish uchun quyoshdan foydalanish mumkinligi.

Termofil rejimning afzallik va kamchiliklari.

-kattaroq tezlikda bijg’itish jarayoni,

-kichik hajmli,

-tehnologik jarayon haroratini ushlab turish uchun katta energiya talab qilinadi,

-kichik temperature diapazonda,

-texnologik jarayonni ushlab turish murakkab,

-sterillanadi,

---

43

-hamma kasallik chiqaruvchi  bakteriyalar va zararkunanda o’simlik ildizlari va

urug’lari zararsizlantiriladi[38-44].

Bijg’itish  jarayoni uchun zarur bo’ladigan haroratni yuzaga keltirish va

uni imkon boricha doimiy ushlab turishda avvalo reaktorga yuboriladigan

substratni kerakli haroratgacha isitish talab etiladi. Qo’shimcha harorat esa

issiqlik yo’qotilishining o’rnini to’ldiradi. Haroratning tushishi biologik

jarayonning borishiga yomon ta’sir ko’rsatganligi sababli, issiqlik uzatilishini

intensiv aralashtirish bilan moslashtirish zarur bo’ladi. Bundan tashqari issiqlik

uzatish tizimida sirt (yuza) da substrat tarkibida mavjud bo’gan qattiq jismlar

(zarrachalar) chiqib qolmasligi, yoki ushbu yuzalar oson tozalab turilishi

kerakligini etiborga olish lozim va nihoyat issiqlik almashtirgichning ish

jarayoniga substrat tarkibidagi qattiq moddalar (masalan, somon cho’plari,

patlar, junlar va boshqalar) ta’sir ko’rsatmasligi lozim.

Aralashtirgich qurilmali mo’jazgina reaktorlar uchun issiqlik almashuvchi

isitish agregatlari (masalan, shilanglar, slindrik yoki yassi shakldagi issiqlik

almashtirgichlari) to’g’ri keladi. Ular orqali qaynoq suv yuboriladi. (v≤60

0

C)

hamda reaktor tozalanayotgan vaqtda chiqarib olish ham mumkin.

Reaktor devoriga o’rnatilgan isitgichlarni uning foydali ish kayfitsenti

nuqtaviy nazaridan, issiqlikni devorning har ikkala tomonidan substratga uzata

olsalargina qo’llash maqsadga muvofiq, bu jarayon ichki to’siqqa ega bo’lgan

ikki bo’lmali reaktorda kuzatiladi. Bundan tashqari substratni qizdirish unga

bevosita qaynoq suv yoki bug’ yuborish orqali amalga oshirilishi mumkin. Suv

birvaqtning o’zida substratni ham aralashtirish ham chayqatish uchun xizmat

qilganligi sababli bu usul juda samarali bo’lishi mumkun, nigaki substrakt

yuklanganda uning tarkibida yanada ko’proq qattiq moddalar mavjud bo’ladi.

Substratni bosim ostida bug’ yuborish yo’li bilan isitish gaz tarkibidaga

kamchilikning ortishiga olib keladi, bu kamchilikni yo’qotish uchun esa

qo’shimch choralar ko’rish kerak bo’ladi.

Yirik qurulmalarda, bu kamchilik etiborga olinmaydi, chunki issiqlik

uzatishning yuqori energetik FIK ga ega bo’ladi[23-25].

---

44