Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

24 

 

(dono),  oʻling  (koʻp  yashang)  soʻzlari  kontekstlarda  teskari  ma’no  kasb 

etmoqda.‖

28

 

3.  ―Bir  predmetga,  baʻzan harakatga  xos  belgining  nomi  boshqa  bir 

predmetdagi  belgiga    koʻchiriladi.    Masalan:    achchiq  –  achchiq 

qalampir,  – achchiq  gap;   

Toʻgʻri – toʻgʻri  chiziq,   

– toʻgʻri gap;   

Jonli – jonli  tabiat,   

 – jonli  suhbat;  

Tez – tez  odam,   

– tez  yur  kabi.    

Bir  predmet  nomini  boshqa  predmetga  belgi  sifatida  koʻchirish  ham  mavjud:     

Tosh –qattiq  jism  , tosh  nok – qattiq   

Oltin  –  qimmatbaho    maʻdanning    nomi,  oltin    yaproqlar  –  sap-sariq,  oltin 

odam- insonning ijobiy fazilati  kabi.   

Bunda    narsaning    nomi    belgini    anglatib    keladi.   Yuqoridagi    misollarda  

esa  belgining  nomi  bir  predmetdan  boshqa  predmetga  koʻchiriladi.

29

 

Biz  bilamizki,  qishda  havo  sovuq  boʻlib,  ayrim  hollarda  bunday    vaziyatlar 

koʻpchilik uchun yurakni ezib yuboradigan darajada sokin tuyuladi. Bahor faslini , 

tabiatning  uygʻonishini  intiqlik  bilan  kutamiz,  chunki  sovuq  havoda  insonlarning 

kayfiyatida qandaydir bir horgʻinlik hukumron boʻladi.Atrof- borliqdagi holat ham 

kishining  ruhiyatida  anglab  boʻlmas  bir  gʻamginlik  uygʻotadi.    Mana  shu 

xususiyati  bilan  ham  ―sovuq‖  soʻzidagi  salbiy  ma’noni  metafora  yoʻli  bilan 

koʻchirib, qalbimizga ozor bergan kimsalarga nisbatan ham ishlatishimiz  mumkin 

boʻladi.  Bu  soʻzni  xuddi  shu  ma’noda  qoʻllanganini  yana  ―Yulduzli  tunlar‖ 

                                                           

28

РаҳмоновМ. Сўзлароламигасаёҳат. Т.,2011,34-б 

29

RahmatullayevSh. Hozirgiadabiyo’zbektili. 1-kitob. T.:Mumtozso’z, 2010. 62-bet 

---