Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

22 

 

 ―Koʻchirishlar   qorishiq  holda  ham  kelishi  mumkin.  Masalan: metafora-

funktsional,    metafora-metonimiya,    metonimiya-funktsional  tarzida    ham  

uchraydi.‖

24

  

―Metafora  –  biror  predmet  belgisining  ,  harakatning  oʻxshash  tomonini 

boshqasiga koʻchirish demakdir. Metaforalarga juda yaqin bir vosita oʻxshatishlar 

boʻlib,  ular  yordamida  shaxs  –  predmetlar  bir  -  biriga  yaqinlashtiriladi,  qiyos 

qilinadi. Unda –dek, -day, goʻyo, yangligʻ, singari, xuddi va boshqalar kabi forma 

va soʻzlardan ham foydalaniladi.‖

25

 

“Biror    predmet,    belgi,    harakatning    nomi    boshqasiga    oʻzaro    tashqi  

shakli,  rangi  kabi jihatlari  kabi  oʻxshashligi  asosida  koʻchirilsa, metafora  yoʻli  

bilan    koʻchirish    sanaladi.      Metafora    soʻzi    yunoncha    ―metaphora‖    soʻzidan  

olingan boʻlib,  ―koʻchirish‖   demakdir.   Masalan,  yoʻl  leksemasi  asli  ―yurish  

joyi‖  ma’nosini  anglatadi.  Shunday  oʻxshashlik  asosida  bu  leksema  ―satr‖ (bir  

chiziq    boʻylab    joylashtirilgan    yozuv  )  ma’nosini    ham    anglata    boshlagan.―

26

             

Metafora    yoʻli bilan    koʻchirishning   asosiy    koʻrinishlari quyidagilar deb  beradi 

Sh. Rahmatullayev:    

1.   Bir  predmetning  nomi  boshqa  bir predmetga  shakliy  oʻxshashligi  

asosida  koʻchiriladi:    

ogʻiz  - odamning  ogʻzi,  ogʻiz – shishaning  ogʻzi.    

qoʻltiq – odamning qoʻltigʻi,  qoʻltiq – dengizdagi qoʻltiq   

tish – odamning  tishi,   tish - arraning tishi  

etak – kiyimning  etagi,  etak – togʻning  etagi      

Bunday koʻchirish  natijasida  baʻzan  zid  ma’no  ham tugʻilishi  mumkin.  

Masalan,    bosh  –  leksemasining    birinchi    ma’nosidan    metafora    yoʻli  bilan  

koʻchirish  asosida  ― ibtido, muqaddima  ‖   ma’nosi  hosil  boʻlgan : maqolaning  

boshi  kabi.   

                                                           

24

 Rahmatullayev Sh. Hozirgi adabiy o’zbek tili. 1-kitob. T.:Mumtoz so’z, 2010. 61-bet 

25

 Abdurahmonov G’. Rustamov H. Ona tili. 10-11-sinflar uchun darslik. T., 1995. 84-bet 

26

RahmatullayevSh. Hozirgiadabiyo’zbektili. 1-kitob. T.:Mumtozso’z, 2010. 61-bet 

---