Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

32 

 

foydalanilgan  va  unda  metonimiya  metafora  bilan  birga  qoʻllangan. Derazadagi  ― 

ikki  soya  ‖  –  yolgʻiz  ayolga  armon  boʻlgan  sokin  oilaviy  hayot  va  shu  armon 

tufayli deraza unga ertak soʻylayotganday boʻladi.‖

42

 

―Koʻchishning yana bir turi sinekdoxa ( nazarda tutish ) vositasida shaxs yo 

predmetning  nomi  oʻrnida  biror  boʻlak  (tur  )  orqali  oʻsha  tushuncha  beriladi. 

Masalan:    Besh  qoʻl  barobar  emas.    Dunyoda  oʻzimizdan  keyin  qoldiradigan 

tuyogʻimiz … faqat shul Otabekdir, deb yozdi Yusufbek hoji.‖  

Shavkat Rahmatullayev sinekdoxa  yoʻli bilan koʻchirishning quyidagi ikki xil 

turini beradi:   

1.  Bir predmetning nomi sifatida unga xos biror qismning nomi ishlatiladi (qism 

orqali butun anglatiladi): tuyoq – qism, tuyoq – butun: Bahona bilan tuyoqqa 

ega boʻlib qoldi;  

      Tirnoq  –  qism,  tirnoq  –  butun:  Dunyoda  tirnoqqa  zor  odamlar  oz 

deysizmi?!   

      Yostiq – qism, yostiq – butun: hayot, umr: Yostigʻini quritaman.;   

       Yurak – qism, yurak – butun: Bu otashin yurak…  

2.  Bir predmetning nomi sifatida shu predmetni ham oʻz ichiga olgan butunning 

nomi  ishlatiladi  (butun  orqali  qism  anglatiladi):    bosh  –  butun,  bosh  – 

qism,‖boshning ustki qismi‖ Doʻppi boshiga tor keldi.;  

         Qoʻl – butun, qoʻl – qism,barmoq. Besh qoʻl barobar emas.;  

Panja – butun, panja – qism, ―barmoqlar‖ Besh panjangni ogʻzinga tiqma.;   

           Osh – umuman ovqat, osh – palov;―

43

 

―Sinekdoxa  –  ―nisbat  berish‖,  koʻchim  turi,  butun-  qism  aloqasi  asosidagi 

ma’no 

koʻchishi, 

metonimiyaning 

bir 

koʻrinishi. 

Sinekdoxada 

ham 

                                                           

42

ҚуроновД. ваб. Адабиётшуносликлуғати. Т., 2013. 173-б. 

43

RahmatullayevSh. Hozirgiadabiyo’zbektili. 1-kitob. T.:Mumtozso’z, 2010. 65-bet 

---