Бу китоб ғоялар, рамзлар тўҒрисида эмас, бу китоб одамлар тўҒрисида

пальмалар» («It I Forget Three Jerusalem», «The Wild 
P alm s/O ld man», 1939) дилогияси ҳам да олти қисса- 
дан иборат «Туш, Моисей» (Go Down, Moses, 1942) ро­
мани ҳам битилган. Агар «Ёввойи пальмалар» романи­
д а муҳаббат тарихи тилга олинган бўлса, «Туш, Мои­
сей» - етти ўзаро боғлиқ ҳикоядан иборат тўпламдир. 
Уни кўпинча роман деб аташ ади. У.Фолкнер ўзининг 
«Ёввойи пальмалар» романидаги кўп такрорлайди- 
ган «Мен қайғу билан ҳеч нарса ўртасида тайлов 
қилар эканман, ҳайғуни танлайман» жзшласида 
Америка энг йирик ёзувчиси ҳаётининг формуласи 
мужассамлашган, деб айтиш мумкин.
Ушбу йилларда ёзувчи в ақти н и н г асосий қис- 
мини Голливудда ўтказган. Тирикчилик учун пул 
топ и ш м а қ с а д и д а у «Метро - Голдвин - Мейер» 
к о м п ан и яси учун сц ен ари й лар ёзган. У.Фолкнер
14

---

«Ш ухрат сар и йўл» («The R oad to Glory», 1936), 
«Гунга Дин» («Gunga Din», 1939), «Эга бўлм оқ ва 
эга бўлмаслик» («The Have a n d Have not», 1945), 
«Мангу уйқу» («The Big Sleep», 1946) каби маш ҳур 
ф ильмларнинг сценарийларини битган.
АҚШда Тинч океан и соҳилининг Лос-Анжелес 
яқ и н и д а қ ад ростлаган Голливуд н и м а эканлигини 
ҳ ам м а билади. Бу х ари тадаги ки ч и к ш аҳарчаги н а 
эмас, балки миллий ривоятнинг тарки би й қисми- 
дир. Голливуд чексиз имкониятлар, мислсиз муваф- 
ф ақи ятлар, яш и н тезлигидаги ш уҳрат рам зидир. 
Аммо У.Ф олкнер Голливуд учун «бегона» эди. Бу 
ердаги муҳитдан, уйини соғиниш дан азоб чеккан
У.Ф олкнер с ц е н а р и й л а р ёзи ш д а н бўш в а қ т и н и
кўпинча м айхоналарда ўтказган, шу сабабли алко- 
голизмдан даволан и ш и га ҳам тўғри келган.
1942 йилда У.Фолкнер энг маш ҳур, ж аҳон ада- 
биёти х ази н а с и н и бойитган «Айиқ» («The Bear») 
қиссасини ёзган.
...Ҳар йилнинг ноябрь ойида бир гуруҳ эркаклар 
ўрмон ҳўж айини ҳисобланган аф сонавий қар и айиқ 
овига йўл олади. Рўй бераётган воқеалар ўспирин 
нигоҳи билан тасвирланади, унинг табиат билан тил 
топиш га ҳ а р а к а т қилиш и, ўрмон билан я к к ам а-як - 
к а учраш иш ига тайёргарлик кўриш ининг бетакрор 
лавҳалари гавдаланади. Бундай учраш увда Ўрмон 
элчиси - ўш а қ ар и ай и қ бўлади.
Ушбу қи сса У.Фолкнернинг услуби в а ф алсаф и й
тамойилларини яққол и ф о д а этган. А сарда асосий 
ўри н н и одам лар, ёвво й и ҳай вон лар эм ас, балки 
Ўрмон эгаллайди. У - Бош қаҳрамон, барча ҳақи қат 
в а абадийликнинг Одам Атосидир.
У.Фолкнер бизни гўё ўрмон и ч кар и си га чорла- 
ётгандек туюлади. Китобхон овчилар одимларини, 
и зқ у вар и тлар н и н г ҳури ш и н и , туёқлар овозини
15

---

эш итади, улар босган издан отилаётган тупроқни 
кўради. Қари Бен эсаўлгандан сўнг ҳам тирик афсо- 
надир. Бу буюк айиқнинг ўлиши ҳам кутилган, ҳам 
тасодифийдир. Лекин бу ж уда сокин, тинч, ўз соати 
в а ў з муддатида рўй берди. Афсона эсаўлмаган, балки 
худди поезд тонгнинг оқиш булути орасида узоқла- 
ш аётгандек ш унчаки нарироққа сурилган.
Асардан таби ат билан баҳслашма, уни бўйсунди- 
риш га уринм а деган нақл англанади. Овчилар бунга 
ҳ ар ак ат қилиш маган. Ўрмон в а унинг ф арзандлари 
қ и сса қаҳрам он и Айкни инсон си ф ати д а вояга ет- 
казди. Ҳолбуки, китобхон бу қаҳрам он тўғрисида 
кўп н ар са билмайди: унинг алоҳида қизиқиш лари, 
ўйлари, мойилликларидан хабардор эмас. Аслида 
бунинг кераги ҳам йўқ. Айзек қалбининг асосий 
қисмини Ўрмон эгаллаганининг ўзи киф оя. Асарда- 
ги Сэм Фазерс, Йўлбарс ёки Қари Бен - буларнинг 
ҳам м аси ўз ўйинини олиб бораётган Ўрмоннинг бир 
қисмидир. Кимлардир ов қилади - сен қочасан. 
Буларнинг ҳам м аси рисоладагидек, шу ўйин дои- 
раси да, ҳаёт доирасидаги ҳаётдир. Тасвирланган 
милтиқ, итлар, хачир, отлар ўз ҳолича, ҳеч ким ҳеч 
к и м га ўз-ўзидан тегмайди, улар ҳатто қадрдонлар- 
д ек бирга яш айди.
«Айиқ»да инсоннинг таб и ат билан ўзаро муно- 
сабатлари даги руҳий ҳолати очиб берилган, она 
табиатнин г зам он авий м еханизациялаш ган ц и ви ­
лизация босими остида қан дай ҳалок бўлаётганлиги 
чуқур изтироб билан тасвирланган.