Электротехниканинг фанининг таърифи ва ахамияти

2.7. Индуктив элементли синусоидал ток занжири
Индуктив элементли синусоидал ток занжирига (2-расм, а ) 
занжирнинг актив қисми учун Ом қонунини қўллаймиз .
i =
sin 
(
t+  
)
ток оқиши учун индуктив элементга қандай кучланиш 
берилиши кераклигини аниқлаймиз.
Занжирнинг актив қисми учун Ом қонунига асосан:

u = iR – E
(1)

бу ерда  
R 
ғалтак симининг актив омик қаршилиги,

 
ўзиндукция электр юритувчи кучи.
Идеаллаштирилган ғалтакнинг актив қаршилиги бўлмайди, яъни
идеаллаштирилган 
индуктив 
элемент 
учун 
R=0 
бўлади. 
Идеаллаштирилган индуктив элемент фақат индуктивликдан иборат 
бўлиб, унинг омик қаршилиги бўлмайди (реал индуктивлик 
ғалтакларида ҳам актив омик қаршилик жуда ҳам кичик бўлганидан уни 
ҳисобга олмаса ҳам бўлади). Идеаллаштирилган индуктив элемент учун 
(1) формулани қуйидагича ѐзиш мумкин, R=0 ҳисоблаб:
(2)
i =
sin (
t+  
)
ифодадан ҳосила олиб, охирги тенгликка қўямиз 
ва қуйидаги ифодани ҳосил қиламиз: 

---

47 
(3) 
Бу (3) ифодадан кучланиш амплитудасини топамиз
 
. 
Ток амплитудаси эса
=
га тенг.
 
 
тенглик бўйича аниқланувчи катталик индуктив 
қаршилик деб аталади. Охирги тенгликнинг ўнг ва чап томонларини 
√ 
га бўлиб, эффектив қийматлар учун қуйидаги муносабатни ҳосил 
қиламиз


(4) 
2-расм 

---

48 
(3) ифодадаги синусоидал функцияларнинг тенглиги бажарилиши учун 
уларнинг аргументлари ҳам бир-бирига тенг бўлиши керак 
(5) 
(5) тенгликдан қуйидаги тенгликлар ҳосил бўлади 
 

(6)
 
(6) формуладан кўриниб турибдики занжирнинг индуктив элементли 
қисмида кучланиш токдан фаза бўйича 90
га олдинда юрар экан. Ток 
эса кучланишдан фаза бўйича 90
га орқада қолади .
Ом қонунининг формуласини келтириб чиқариш учун кучланиш 
комплексини ток комплексига бўламиз
̇
̇
Эйлер формуласига асосан 
бўлгани учун , занжирнинг индуктив элементли қисми учун комплекс 
кўринишдаги Ом қонуни қуйидаги шаклларда ѐзилиши мумкин
̇
̇
̇
̇
̇
̇
Бу ерда
– 
комплекс кўринишдаги индуктив қаршилик деб
аталади. Занжирнинг индуктив элементли қисмида кучланиш
пасайишининг комплекс кўриниши қуйидагича ѐзилади 
̇
̇