Электротехниканинг фанининг таърифи ва ахамияти

2.2. Синусоидал функцияларни турли кўринишда 
 тасвирлаш 
1) Синусоидал функсияларни аналитик тасвирлаш. Синусоидал 
функцияларни аналитик кўринишда қуйдагича тасвирлаш мумкин.

---

39 
u =
sin (
t+
) , e =
sin (
t+
) ,
i =
sin (
t+  
) 
Электр занжирларни ҳисоблашда бундай ифодалардан фойдаланиш 
жуда ноқулай, чунки тригонметрик функциялар устида алгебраик 
амаллар бажарилганда жуда мураккаб ҳисоблашлар қилишга тўғри 
келади Масалан: иккита синусоидал ток йиғиндиси ҳисоблаганда:
√ 
2)Синусоидал функцияларни векторлар орқали ифодалаш. Бу усул 
синусоидал ток занжиридаги миқдорий ва фазавий муносабатларни 
яққол кўрсатиш имкониятини беради . Бу усул физик жараѐнларни 
тушунтиришда ва асосий муносабатларни чиқаришда кенг қўлланилади. 
Тўғри чизиқли координаталар системаси
xOy
да вектор
̇
ни 
қўямиз. Вектор узунлиги таъсир этувчи қиймат тенг, абциссалар ўқи 
билан ҳосил қилган бурчаги бошланғич фаза 
 
га тенг бўлсин. Унинг ординаталар ўқига проекцияси 

 
t=0
моментидаги токнинг оний қийматига тенг бўлади :
i (0)= 
 
̇
векторни ўзгармас бурчак тезлик

билан координаталар боши 
атрофида соат стрелкаси ҳаракати йўналишига қарши айлантирамиз.

---

40 
Вақт 
 t
давомида
̇
вектор
бурчакка бурилади ва абцисса ўқи
билан ҳосил қилган бурчаги
га тенг бўлиб қолади. 
Айланувчи 
векторнинг 
ордината 
ўқига 
проекцияси 
 
синусоидал токнинг оний қийматига тенг бўлади. Электротехникада 
векторларни айланувчан кўринишда эмас,
t=0
момент учун
қўзғалмас кўринишда тасвирланади. Абцисса ўқи билан ҳосил қилган 
бурчаклари бошланғич фазаларга 
 
тенг бўлади.
 
Шундай қилиб қўзғалмас векторлар синусоидал функциянинг иккита 
параметрини аниқлаб беради: таъсир этувчи қиймати ва бошланғич
фазасини , учинчи параметр 
бурчак частота маълум бўлиши лозим.
Кучланиш вектор ва ток вектори орасидаги бурчак фазалар 
силжишига тенг 
 
,

бурчак ток вектори
̇
дан кучланиш вектори 
̇ 
га қараб 
қўйилади. Агар
 
бўлса , унда
ва
кучланиш
токдан фаза
бўйича фазалар силжиш бурчагига олдинда юради . Акс 
ҳолда 
 
 
бўлади ва кучланиш токдан фаза бўйича орқада юради. 
ЭЮК кучланиш ва ток векторларининг умумий координаталари 
системасида тасвирланган мажмуаси вектор диаграммаси деб аталади.